Okultno krvarenje u stolici je skriveno krvarenje koje nije vidljivo golim okom. Testom na okultno krvarenje ispituje se uzorak stolice, kako bi se utvrdilo eventualno prisustvo krvi.
Test na okultno krvarenje obično je preventivna, odnosno skrining procedura za rano otkrivanje raka debelog creva.
Pozitivan nalaz govori da je u digestivnom traktu došlo do krvarenja, a uzroci mogu biti različiti, od relativno bezazlenih do veoma ozbiljnih.
Neki od mogućih uzroka uključuju hemoroide, polipe, kolitis i rak debelog creva.
Drugi nazivi za ovaj test su i FOBT, test na nevidljivo, odnosno skriveno krvarenje u stolici.
U ovom članku objasnićemo šta je i kako se obavlja test na okultno krvarenje, kako izgleda priprema, koji su mogući uzroci pozitivnog rezultata i drugim važnim temama.
Šta je test na okultno krvarenje?
Test na okultno krvarenje je laboratorijska analiza kojom se proverava prisustvo krvi u uzorku stolice koja inače nije vidljiva golim okom.
Uobičajeno, okultno krvarenje je veoma malo, i moguće je utvrditi prisustvo krvi u stolici samo uz pomoć hemikalija koje se koriste za izvođenje ovog testa.
Ovaj test je obično deo skrininga za rak debelog creva, i ne preporučuje se njegovo izvođenje ako je krv u stolici ili toalet papiru vidljiva golim okom, ili ako su prisutni drugi simptomi.
U ovim slučajevima neophodan je lekarski pregled, a na osnovu prisutnih simptoma i drugih faktora doktor će odlučiti koji su potrebni dalji koraci.
Kako se obavlja FOBT?
FOBT je drugi naziv za analizu kojom se utvrđuje prisustvo nevidljive krvi u stolici i predstavlja akronim engleskog naziva, fecal occult blood test.
Za proveru prisustva skrivene krvi u stolici neophodno je u sterilnoj posudi odneti uzorak stolice u laboratoriju.
Potom se uz pomoć hemikalija koje reaguju u kontaktu sa krvlju može utvrditi njeno prisustvo, čak i u veoma maloj količini.
Ovaj test zahtava samo mali uzorak stolice, a obično je potrebno analizirati tri uzastopne stolice na prisustvo krvi, budući da neki od uzroka koji dovode do ovog stanja izazivaju tek povremeno krvarenje.
Stolica iz koje se uzima uzorak ne sme biti kontaminirana, odnosno ne sme doći u kontakt sa urinom ili toalet papirom.
Priprema za test na okultno krvarenje
Za dobijanje tačnog nalaza, važno je pratiti uputstva dobijena od doktora ili laboratorije koja obavlja test.
Preporuke se mogu razlikovati u zavisnosti od vrste testa koji se koristi, no u svakom slučaju one nisu zahtevne.
Neki od zahteva pred test na okultno krvarenje mogu da uključuju:
- Praćenje promenjenog režima ishrane 48 do 72 sata pred test, poput izbegavanja nekih vrsta sirovog voća i povrća, poput brokolija
- Izegavanje crvenog mesa, budući da se tragovi krvi iz mesa mogu naći u stolici dajući lažno pozitivan rezultat
- Izbegavanje upotrebe nesteroidnih antiinflamatornih lekova
- Smanjen unos suplemenata vitamina C, odnosno ograničavanje dnevne doze do 250 mg
- Povećan unos biljnih vlakana
Kako bi se izbegao lažno pozitivan test na okultno krvarenje važno je pažljivo ispratiti smernice dobijene od medicinskog radnika.
Rezultat testa na okultno krvarenje
Test na okultno krvarenje može biti negativan ili pozitivan, i najčešće je gotov istog dana kada je uzorak predat na analizu.
Negativan rezultat podrazumeva da u stolici nije otkrivena krv koja nije vidljiva golim okom i obično nisu potrebne dalje dijagnostičke procedura.
Pozitivan rezultat testa na skriveno krvarenje govori o tome da je u stolici otkriveno prisustvo krvi, što ne predstavlja normalno stanje.
U ovom slučaje neophodne su dalje dijagnostičke procedure kako bi se utvrdio uzrok i mesto krvarenja.
Lažno pozitivan rezultat
Pozitivan rezultat ne mora uvek ukazivati na rak debelog creva.
Ponekad se može javiti lažno pozitivan rezultat, usled neadekvatne pripreme ili stanja koja mogu dovesti do krvarenja u digestivnom traktu.
Konzumacija crvenog mesa pred uzimanje uzorka stolice može dovesti do prisustva krvi iz mesa u stolici, te na taj način kontaminirati uzorak i dati lažno pozitivan nalaz.
Pored toga, neka stanja mogu dovesti do krvarenja te dati pozitivan rezultat koji nije posledica kolorektalnog kancera.
Ovo uključuje hemoroide koji krvare, čir na želucu koji krvari usled takozvanog pucanja čira, gastritis i druga stanja.
Ukoliko su prisutna ova stanja, o tome treba obavestiti doktora kako bi se analiza stolice na okultno krvarenje odložila.
Uzroci pozitivnog testa na okultno krvarenje
Pozitivan test na okultno krvarenje obično govori da je u digestivnom traktu prisutno krvarenje.
Neki od mogućih uzroka krvi u stolici uključuju:
- Anemiju, kada telo ne proizvodi dovoljno zdravih crvenih krvnih zrnaca
- Hemoroide, otečene vene unutar rektuma ili izvan anusa, odnosno unutrašnje ili spoljašnje hemoroide
- Kolitis, upala debelog creva, a dve najčešće vrste su Kronova bolest i ulcerozni kolitis
- Polipe, odnosno izrasline na sluzokoži debelog creva ili rektuma
- Čireve, rane koje se razvijaju u digestivnom traktu ili rektumu, uključujući i čir na želucu ili čir na dvanaestopalačnom crevu
- Divertikularna bolest i divertikulitis, proširenja nalik na mehur na zidu debelog creva
- Kolorektalni rak, odnosno rak koji se javlja u donjem delu debelog creva ili rektuma
Kao što se iz prethodno navedenih mogućih uzroka može videti, uzroci mogu biti relativno bezazleni, ali i izuzetno ozbiljni.
Ukoliko se potvrdi prisustvo skrivene krvi u stolici, verovatno će biti potrebne dodatne dijagnostičke procedure kako bi se utvrdilo gde unutar digestivnog trakta do njega dolazi.
Neki od procedura koje mogu uslediti uključuju kolonoskopiju, fekalni kalprotektin test, gastroskopiju, različite analize krvi i ultrazvuk abdomena.
Simptomi koji ukazuju na okultno krvarenje
Ukoliko je prisutna vidljiva sveža, crvena krv u stolici, ona je verovatno posledica krvarenja u donjem delu digestivnog trakta.
Do ovoga može doći usled otežanog pražnjenja creva, zatvora, dijareje, hemoroida, analnih fisura i drugih stanja.
Tamna ili crna stolica ukazuje na krvarenje u višim delovima sistema organa za varenje.
Obavljanje ovog testa u slučaju prisustva vidljive krvi u stolici nema smisla, budući da je izvesno da će nalaz biti pozitivan.
Ipak, ukoliko krvarenje nije vidljivo golim okom, ovim testom se može otkriti i veoma mala količina krvi u stolici.
Simptomi koji mogu ukazivati na potrebu za testom na okultno krvarenje ili drugim pregledima i analizama mogu uključivati rektalne tenzeme, odnosno čest lažni nagon za stolicom, tamnu stolicu, bolove u stomaku, tanku stolicu i druge.
Kome se preporučuje?
Fekalni test na okultno krvarenje je jedna od skrining procedura za otkrivanje kancera debelog creva.
FOBT može biti dobra opcija kod osoba sa prosečnim rizikom od razvoja ove vrste raka i bez prisutnih simptoma.
Osobama starijim od 45. godina se preporučuje preventivna analiza stolice na prisustvo skrivene krvi jednom godišnje.
Ukoliko su prisutni simptomi koji mogu ukazivati na rak debelog creva, ili je osoba pod povećanim rizikom od razvoja kolorektalnog raka, obično se preporučuju redovni endoskopski pregledi, odnosno kolonoskopija.
Kolonoskopija je takođe preporučena skrining procedura za osobe starije od 45. godina, koje bi ovaj pregled trebalo da obavljaju jednom u pet godina, ili po potrebi i nalazu lekara i češće.
Faktori rizika za razvoj raka debelog creva uključuju:
- Starost, budući da rizik raste sa godinama
- Inflamatorne bolesti creva
- Istoriju bolesti u porodici
- Ishranu siromašnu vlaknima i bogatu mastima, posebno zasićenim i trans mastima, kao i ishranu bogatu mesnim prerađevinama
- Nedostatak fizičke aktivnosti
- Gojaznost
- Konzumaciju alkhola i pušenje
Zaključak
Test na okultno krvarenje je skrining procedura koja se obavlja sa ciljem ranog otkrivanja raka debelog creva, jednog od najčešćih vrsta raka.
Ipak, pozitivan rezultat testa ne znači da osoba pati od raka debelog creva.
Uzroci krvi u stolici mogu varirati od relativno bezazlenih, poput anemnije i hemoroida, do veoma ozbiljnih, uključujući i kolorektalni kancer.
Kako bi se smanjio rizik od lažno pozitivnog rezultata, neophodno je informisati se o vrsti testa koji se koristi i potrebnom načinu pripreme.
