Slepo crevo je mali cevasti organ koji se nalazi u donjem desnom delu stomaka. Upala slepog creva javlja se kada se ono blokira i začepi, a bakterju u njemu počnu da se razmnožavaju i dovode do infekcije.
Apendicitis, kako se ovo stanje naziva, može dovesti do stvaranja gnoja i otoka, što izaziva pritisak i bol u stomaku.
Najčešći simptomi upale slepog creva su intenzivan bol ili grčevi u stomaku, a ukoliko se ne leči može da dođe do pucanja slepog creva.
Pucanje slepog creva je izuzetno ozbiljno stanje, ponekada opasno po život, budući da se bakterije mogu izliti u trbušnu duplju uzrokujući infekciju.
Ovaj članak za temu ima slepo crevu i upalu slepog creva i u njemu će biti reči o simptomima, tome gde se nalazi i kako boli slepo crevo, koji su uzroci, kako izgleda lečenje i sve druge važne teme u vezi slepog creva.
Simptomi upale slepog creva
Osnovni simptom upale slepog creva jeste iznenadni bol.
Bol slepog creva često počinje kao blagi grčevi u gornjem delu stomaka ili oko pupka, koji se zatim spuštaju u donji desni deo stomaka.
Ono što je karakteristično za bol slepog creva jeste da počinje iznenada i pogoršava se prilikom kretanja ili kašljanja, a tokom vrema postaje sve intenzivniji i ne prestaje.
Pored toga, bol slepog creva može da probudi iz sna, a pacijenti ovaj bol opusuju kao drugačiji od svih prethodnih vrsta bolova u stomaku koju su doživeli.
Drugi simptomi upale slepog creva osim bola mogu da uključuju:
- Gubitak apetita
- Probleme sa varenjem poput nadutosti stomaka, nadimanja, gasova i podrigivanja
- Mučninu i povraćanje
- Otok abdomena
- Blago povišenu temperaturu
Ponekad se mogu javiti i zatvor ili dijareja, osećaj potrebe za pražnjenjem creva ili nemogućnost puštanja gasova.
Ukoliko je prisutan zatvor, a sumnja se na upalu slepog creva, uzimanje laksativa treba izbegavati budući da ovi lekovi mogu dovesti do pucanja slepog creva.
Upala slepog creva zahteva hitno lečenje, a komplikacije poput pucanja slepog creva mogu biti opasne po život.
Zbog toga je neophodno potražiti medicinsku pomoć ukoliko se jave bol ili osetljivost u donjoj desnoj strani stomaka, ili drugi simptomi upale slepog creva.
Simptomi pucanja slepog creva
Pucanje slepog creva, odnosno ruptura slepog creva je komplikacije akutne ili hronične upale ovog organa.
Kada se upala slepog creva ne leči, bakterije i gnoj počinju da se gomilaju u slepom crevu i izazivaju njegovo oticanje.
Na kraju, zid slepog creva je ugrožen i može doći do pucanja slepog creva, što omogućava gnoju, bakterijama i drugim nusproduktima da se izliju u trbušnu duplju.
Pucanje slepog creva nije ekplozivan događaj kao što ime sugeriše, ali popuštanje zida slepog creva odnosno ruptura jeste izuzetno opasno stanje koje zahteva hitno lečenje i medicinski tretman.
Kako se infekcija širi po stomaku, kod pacijenta se pogršavaju simptomi i tegobe.
Simptomi pucanja slepog creva mogu da uključuju sve simptome upale slepog creva i dolazi do njihovog pogoršanja.
Dva osnovna simptoma pucanja slepog creva su intenzivan bol i visoka temperatura.
Komplikacije pucanja slepog creva do kojih može doći ako se ruptura slepog creva ne leči, a o kojima će kasnije biti više reči, mogu dovesti do široko rasprostranjene infekcije, apscesa, trovanja krvi odnosno sepse, pa čak i smrti.
Gde se nalazi slepo crevo?
Ljudi se često pitaju gde se nalazi slepo crevo, odnosno sa koje strane je slepo crevo.
Slepo crevo nalazi se u donjem desnom kvadrantu stomaka, kao što se može videti na ilustraciji u nastavku.
Ono kako boli slepo crevo je veoma specifično, budući da bol obično počinje u gornjem delu stomaka, a onda se spušta ka donjem desnom delu stomaka gde i nalazi slepo crevo.
Mnogi ljudi koji su doživeli ovo opisuju bol slepog creva kao neobičnu vrstu bola koju prethodno nisu osetili.
Uzroci
U mnogim slučajevima, tačan uzrok upale slepog creva nije poznat, no među doktorima se smatra da se upala javlja kada je slepo crevo blokirano ili začepljeno.
Faktori koji mogu dovesti do blokade slepog creva uključuju:
- Nakupljanje previše tvrde stolice
- Uvećane limfne čvorove
- Neke vrste parazita u crevima poput crva
- Traumatske povrede
- Tumore
Slepo crevo se može upaliti kod svakoga, no kod nekih ljudi postoji povećan rizik od razvoja ovog stanja.
Ono se najčešće javlja kod tinejdžera i osoba u ranim dvadesetim godima, no može se javiti i kod dece kao i kod starijih osoba.
Pored toga, upala slepog creva češća je kod muškaraca nego kod žena.
Kao što je to slučaj i sa velikim brojem drugih bolesti, prisustvo ovog stanja u porodici, odnosno genetski faktor takođe igra ulogu i sa sobom nosi povećan rizik.
Hronična upala slepog creva
Upala slepog creva najčešće je akutna, i kada se pomene termin upale slepog creva podrazumeva se da je reč o akutnoj upali slepog creva.
Ovo stanje najčešće pogađa osobe uzrasta od 10 do 30 godina, i češće je kod muškaraca nego kod žena.
Akutna upala slepog pogađa sedam do devet procenata stanovništva i jedan je od najčešćih bolnih stanja koje zahtevaju hitnu operaciju.
Pored akutne, postoji i hronična upala slepog creva, koja se javlja kod samo oko 1.5% ljudi.
Kod hroničnih slučajeva, simptomi mogu biti relativno blagi i obično se javljaju nakon slučaja akutne upale.
Simptomi se mogu javljati i nestajati nakon nekoliko nedelja, meseci, ili godina, što otežava postavljanje dijagnoze.
Nekada se dijagnoza postavi tek kada se javi akutni napad slepog creva.
Lečenje
Malo je verovatno da će upala slepog creva proći sama od sebe, bez adekvatnog lečenja.
Do spontanog oporavka može doći ukoliko se uzrok opstrukcije odnosno blokade slepog creva sam od sebe odlepi i prođe kroz creva, ili ukoliko se infekcija iznenada poboljša.
No, u najvećem broju slučajeva to nije slučaj i ne bi trebalo očekivati i pretpostavljati da je upala slepog creva prošla ukoliko nije primljena adekvatna terapija samo zato što se bol smanjio.
Kućni i prirodni lekovi za upalu slepog creva praktično ne postoje.
Tokom lečenja i oporavka potrebno je što više odmora, adekvatno hidriranje i svakodnevne lagane šetnje, uz održavanje higijne rane ukoliko je obavljena operacija.
Samo lečenje upale slepog creva prirodnim lekovima nije primenjivo.
Terapija upale slepog creva
Kao što je ranije objašnjeno, upala slepog creva je urgentno stanje čije lečenje najčešće uključuje i lekove i operaciju.
U malom broju slučajeva dovoljna je samo primena lekova, bez hirurškog uklanjanja slepog creva.
Lekovi za upalu slepog creva
Osnovna vrsta lekova koji se koriste kod upale slepog creva jesu antibiotici. Čak iako bakterijska infekcija nije prisutna od samog početka, upala slepog creva u najvećem broju slučajeva dovodi do nje.
Antibiotici se primenjuju i kao standardni preventivni tretman pre operacije.
Ukoliko je reč o veoma ranoj fazi upale i blagom slučaju, primena antibiotika uz praćenje stanja bez operacije može biti dovoljno.
No, ovo je ređi slučaj, budući da se upala slepog creva često vraća kada ukoliko se ono hirurški ne odstrani.
Osim antibiotika, obično se primenjuju i lekovi za ublažavanje bolova.
Operacija slepog creva
Kada se postavi dijagnoza upale slepog creva, vreme je od velike važnosti, budući da može doći do pucanja slepog creva u roku od 24 do 36 sata od pojave prvih simptoma.
Zbog toga se vađenje slepog creva obično zakazuje u roku od 24 sata od postavljanja dijagnoze. Operacija slepog creva naziva se i apendektomija.
Ova operacije je rutinska hirurška procedura i jedna od najčešćih operacija širom sveta.
Veoma često ona se obavlja na minimalno invanzivan način, odnosno laparoskopski.
Laparoskopska operacija slepog creva podrazumeva pravljenje nekoliko malih rezova na stomaku kroz koje se hirurškim instrumentima obavlja hirurško vađenje ovog organa.
Slepo crevo nosi taj naziv usled činjenice da praktično nema nikakvu, ili ima minimalnu ulogu u organizmu, stoga i uklanjanje slepog creva ne ostavlja nikakve posledice.
U slučaju jednostavne laparoskopske apendektomije, pacijent obično može biti otpušten na kućno lečenje već istog dana.
Ukoliko su se javile neke komplikacije tokom operacije, ili je obavljena otvorena operacija, obično je neophodno da pacijent u bolnici provede nekoliko dana posle operacije.
Oporavak posle vađenja slepog creva traje nekoliko nedelja, i kraći je u slučaju laparoskopske operacije u odnosu na otvorenu operaciju.
Dijagnoza
Upala slepog creva može da dovede do simptoma koji podsećaju na druga stanja i poremećaje, poput gastroenteritisa, vanmaternične trudnoća i raznih infekcija, uključujući infekcije bubrega i grudnog koša.
Gastroenteritis je upala sluzokože želuca, stanje koje može imati različite uzroke, no najčešće je u pitanju infekcija stomačnim virusom.
Dijagnoza podrazumeva detaljan fizički pregled i pažljivo analiziranje simptoma.
U zavisnosti od inicijalnog fizičkog pregleda i prisutnih simptoma, druge dodatne analize mogu biti neophodne, poput analiza krvi ili urina, testa na trudnoću, pregleda karlice ili radiološkog snimanja.
Postavljanje dijagnoze nije uvek jednostavno, budući da su simptomi često nejasni ili slični onima kod drugih bolesti, uključujući probleme sa žučnom kesom poput napada žuči, kamena u žuči ili presavijene žučne kese, infekciju bešike ili urinarnog trakta, Kronovu bolest, gastritis, kamen u bubregu, crevnu infekciju i probleme sa jajnicima.
Analiza krvi
Analizom krvi mogu se proveriti znaci prisustva infekcije.
Najčešći parametri koji se kontrolišu su kompletna krvna slika, C-reaktivni protein i sedimentacija.
Ovi parametri ukazaće na eventualno prisustvo infekcije, budući da neka stanja poput infekcija urinarnog trakta ili drugih organa može izazvati slične simptome kao i slepo crevo.
Analiza urina
Analiza urina može biti od koristi kako bi se isključila infekcija urinarnog trakta ili prisustvo kamenja u bubregu.
Ova stanja mogu da izazovu veoma slične tegobe kao i upala ili pucanje slepog creva.
Test na trudnoću
Vanmaternična trudnoća se može pogrešno protumačiti kao upala slepog creva, i ovo stanje može zahtevati hitan medicinski tretman.
Ukoliko doktor posumnja na vanmaterničnu trudnoću, može da uradi test za trudnoću iz krvi ili urina.
Osim toga, ultrazvučno snimanje može pomoći u dijagnostici ukoliko se pretpostavka potvrdi kao tačna.
Pregled karlice
Osobe ženskog pola mogu da razviju simptome slične upali slepog creva usled zapaljenskih procesa karlice, ciste jajnika ili drugih stanja koja pogađaju reproduktivne organe žena.
Kako bi se ovi mogući uzroci tegoba otklonili doktor može obaviti pregled karlice.
Ovaj pregled najčešće podrazumeva vizuelni pregled vagine, vulve i grlića materice, kao i pregled materice i jajnika.
U nekim slučajevima može biti uzet uzorak tkiva radi biopsije.
Radiološki pregledi
Različiti radiološki pregledi, kao što su ultrazvučni pregled, rendgensko snimanje, CT ili MR snimanje uobičajeno su deo pregleda i postavljanja dijagnoze upale slepog creva.
Ovim pregledima može da se proveri da li ima znakova upale, apscesa ili drugih problema sa slepim crevom.
Pored toga, može se otkriti fekalna impakcija, odnosno blokada creva stolicom ili inflamatorne bolesti creva, poput Kronove bolesti ili ulceroznog kolitisa.
Ukoliko doktor posumnja na upalu pluća, odnosno pneumoniju u donjem desnom režnju pluća, može biti obavljeno rendgensko snimanje grudnog koša ili drugi radiološki pregledi pluća.
Pneumonija pluća na ovom mestu može dovesti do veoma sličnih tegoba kao i apendicitis.
Komplikacije
Upala slepog creva može izazvati ozbiljne komplikacije ako dođe do pucanja slepog creva, što dovodi do izlivanja fekalnog materijala i bakterija u trbušnu duplju.
Ovo može izazvati veoma bolne infekcije koje mogu ugroziti život, uključujući:
- Peritonitis
- Apscese
- Sepsu
Antibiotskom terapijom i operacijom smanjuje se rizik od komplikacija. Uz antibiotsku terapiju gotovo uvek se propisuje i upotreba probiotika, kako bi se očuvale dobre bakterije u digestivnom traktu.
Peritonitis
Jedna od mogućih komplikacija pucanja slepog creva, usled kog se bakterije nađu u trbušnoj duplji, jeste infekcija i upala sluzokože trbušne duplje koja se naziva peritoneum.
Ovo stanje se naziva peritonitis, i može biti fatalno.
Simptomi peritonitisa mogu da uključuju:
- Tahikardiju, odnosno brzan rad srca
- Visoku temperaturu
- Kratak dah ili ubrzano disanje
- Intenzivan i neprekidan bol u stomaku
Lečenje peritonitisa uključuje antibiotike i operaciju kojom se uklanjanja slepo crevo.
Apscesi
Apsces je gnoji džep koji se formira oko oštećenog dela slepog creva nakon njegovog pucanja.
Do ovoga dolazi kao odgovor organizma na infekciju, a apscesi se moraju lečiti antibioticima.
Osim toga, apsces mora biti dreniran, odnosno gnoj mora biti uklonjen i očišćen iz apscesa tokom operacije ili pre nje. Ova procedura se obavlja pod anestezijom.
Sepsa
Najređa, ali najteža komplikacija pucanja slepog creva jeste trovanje krvi, odnosno sepsa.
Do sepse dolazi tako što bakterije iz slepog creva i apscesa kroz krvotok dolaze do drugih delova tela.
Simptomi sepse su:
- Povišena temperatura
- Konfuzija
- Jaka pospanost
- Kratak dah
Sepsa je stanje opasno po život i zahteva hitnu medicinsku pomoć, budući da uzrokuje smrt u gotovo 33% slučajeva.
Ukoliko osoba sumnja da ima sepsu, potrebno je neodložno pozvati hitnu pomoć.
Prevencija
Ne postoji način da se spreči upala slepog creva, no smatra se da hrana bogata vlaknima može smanjiti rizik.
Način ishrane i uloga hrane u razvoju problema sa slepim crevom nije u potpunosti istražena, no primećeno je da se ovo stanje ređe javlja u zemljama u kojima ljudi unose više vlakana.
Namirnice koje su bogate vlaknima uključuju pre svega biljne namirnice, poput voća, povrća, mahunarki, integralnih žitarica, orašastih plodova i semenki.
Pridržavanje zdrave, izbalansirane ishrane koja se bazira na neprerađenim namirnicama biljnog porekla jedan je od osnovnih načina za poboljšanje i održavanje dobrog zdravlja.
Pored toga, redovna fizička aktivnost, adekvatno hidriranje i održavanje zdrave telesne mase, kao i izbegavanje pušenja, zloupotrebe alkohola i kontrola stresa faktori su koji doprinose opštem zdravlju.
Status telesne mase može se utvrditi korišćenjem BMI kalkulatora. BMI kalkulator sa godinama može se korisiti kako za odrasle, tako i za decu i tinejdžere.
Zaključak
Upala slepog creva i pucanje slepog creva ozbiljna su stanja koja mogu biti opasna po život te zahtevaju hitno medicinsko lečenje.
Glavni simptom je bol u stomaku, koji je veoma karakterističan i počinje u počinje u gornjem delu stomaka, nakon čega se spušta ka donjem desnom delu stomaka gde nalazi slepo crevo.
Bol može biti izuzetno intenzivan.
Ukoliko dođe do pucanja slepog creva, bakterije, fekalni materijal i druge štetne materije šire se po trbušnoj duplji, i mogu izazvati komplikacije opasne po život.
Lečenje ovih stanja podrazumeva upotrebu antibiotika i lekova protiv bolova, a najčešće i operaciju uklanjanja slepog creva, koja se naziva apendektomija.
U pitanju je rutinska operacija koja se obično obavlja laparoskopski, odnosno minimalno invanzivno, a pacijent bolnicu obično napušta istog dana.
Ipak, do potpunog oporavka posle operacije slepog creva može proći i do šest nedelja, nakon čega se pacijent može vratiti svim uobičajenim aktivnostima.
Samo vađenje slepog creva ne ostavlja nikakve posledice budući da ovaj organ praktično nema nikakvu ulogu u organizmu.
