Bol u donjem delu leđa, takozvani lumbalni bol, jedan je od najčešćih zdravstvenih problema danas, budući da se smatra da oko 80% odraslih osoba bar jednom tokom života iskusi ovu vrstu bola.
Ovaj problem se može javiti kod ljudi svih životnih dobi i zanimanja, i predstavlja vodeći uzrok odsustvovanja sa posla i smanjene radne sposobnosti.
Bol u donjem delu leđa može nastati naglo ili postepeno, a intenzitet varira od blagog, tupog bola do oštrog, probadajućeg bola koji onemogućava pokret.
Lumbalni bol najčešće nije znak ozbiljnog stanja, već je u mnogim slučajevima reč o prolaznom, mehaničkom bolu usled prenaprezanja.
Ipak, ako bol postane hroničan ili izrazito jak, može značajno narušiti kvalitet života.
U ovom članku objasnićemo koji uobičajeni simptomi i vrste bolova u donjem delu leđa, kao i glavni uzroci ovih bolova sa odgovarajućim načinima lečenja.
Simptomi i vrste bola
Bol u donjem delu leđa može se ispoljiti na razne načine, od blagih neprijatnosti do intenzivnog bola koji ograničava svakodnevne aktivnosti.
Karakteristični simptomi i tegobe povezane sa bolom u donjem delu leđa uključuju:
- Lokalizovan bol ili osećaj nelagodnosti u donjem delu leđa, koji može biti tup ili oštar
- Pojačan bol prilikom pokreta kao što su savijanje, podizanje tereta ili uvrtanje trupa
- Ukočenost i smanjena pokretljivost leđa, naročito nakon dužeg sedenja ili ujutru posle buđenja
- Širenje bola duž noge, kada se bol iz krsta i donjeg dela leđa spušta preko zadnjice u jednu nogu, često praćen peckanjem ili trnjenjem
- Grčenje mišića u lumbalnom delu, što dovodi do teškog ili ograničenog pokreta i prisilnog držanja tela
Bol može biti obostran, ili jednostran, odnosno bol se može javiti i samo sa desne ili leve strane, što je važan podatak koji lekaru pomaže da utvrdi uzrok.
Na osnovu trajanja simptoma, bol u donjem delu leđa može se podeliti na nekoliko vrsta:
- Akutni bol, koji nastaje naglo i traje od nekoliko dana do najviše nekoliko nedelja. Često je intenzivan na početku, ali se postepeno poboljšava uz odgovarajuću negu.
- Subakutni bol, koji može nastati postepeno ili iznenada i traje od četiri do 12 nedelja.
- Hronični bol, predstavlja dugotrajni bol koji traje duže od tri meseca. Hroničan bol ponekad započinje postepeno ili naglo, ali se zatim nastavlja i može biti prisutan kontinuirano ili sa povremenim epizodama pogoršanja.
Važno je napomenuti da intenzitet bola ne mora uvek odražavati ozbiljnost stanja.
Na primer, jak akutni bol najčešće je posledica istegnuća mišića ili iritacije nerva, dok neka ozbiljnija stanja mogu početi sa relativno blagim bolom.
Ako se jave simptomi kao što su slabost nogu, utrnulost prepona, problemi sa kontrolom mokrenja ili bol praćen groznicom, neophodno je potražiti lekarsku pomoć, budući da ovo mogu biti znaci ozbiljnijih stanja.
Uzroci i lečenje
Uzroci bola u donjem delu leđa su različiti i mogu obuhvatati probleme sa samim strukturama kičme, ali i stanja izvan kičmenog stuba.
U nastavku slede najčešći uzroci bolova u donjem delu leđa, grupisani prema prirodi stanja, zajedno sa objašnjenjem tih uzroka, tipičnim simptomima i preporučenim načinima lečenja.
Naprezanje mišića i ligamenata
Jedan od najčešćih uzroka akutnog bola u donjem delu leđa je prenaprezanje ili istegnuće mišića i ligamenata koji podržavaju kičmu.
Do ovakvih povreda dolazi prilikom naglog pokreta, podizanja teškog tereta nepravilnom tehnikom ili usled naglog rotiranja trupa.
Takođe, osobe sa slabom muskulaturom leđa i trbuha, ili one koje veći deo dana provedu u sedećem položaju, podložnije su ovim povredama.
Slabi mišići ne pružaju dovoljno podrške kičmi, pa pri iznenadnom opterećenju može doći do mikropovreda vlakana mišića ili tetiva i ligamenata.
Uobičajeni simptomi uključuju:
- Iznenadni bol u donjem delu leđa, često prilikom ili neposredno nakon aktivnosti koja je dovela do povrede, poput podizanja tereta
- Ograničena pokretljivost i osećaj ukočenosti u krstima
- Spazam mišića koji dodatno pojačava bol i otežava uspravno držanje
- Bol koji se pojačava pri pokretima, a smanjuje u mirovanju
Kratkotrajni odmor u trajanju od jednog do dva dana može pomoći da se akutna povreda smiri, ali nije preporučljivo potpuno mirovanje.
Umesto toga, preporučuje se što raniji povratak laganom kretanju čim bol to dozvoli.
U prvim danima nakon povrede korisno je primenjivati hladne obloge kako bi se ublažili otok i upala, dok se nakon nekoliko dana mogu koristiti tople obloge za opuštanje mišića.
Lekovi protiv bolova, poput paracetamola ili nesteroidnih antiinflamatornih lekova kao što su ibuprofen, diklofenak ili deksketoprofen, mogu olakšati simptome.
Gelovi koji sadrže ibuprofen, kao što je Deep Relief, ili ketoprofen, poput Fastum gela ili Ketonal gela, takođe mogu biti od velike koristi, budući da deluju lokalno i smanjuju rizik od sistemskih neželjenih efekata.
Za izuzetno jake bolove, lekar može propisati i jače lekove, kao što su Arcoxia ili Analgin.
Pored oralnih analgetika, od koristi mogu biti i lokalni preparati u obliku gelova ili krema, kao što su Deep Relief, Counterpain, konjski balzami i kreme sa efektom hlađenja ili grejanja.
Kada se bol smanji, preporučuje se postepeno uvođenje laganih pokreta i vežbi istezanja kako bi se očuvala pokretljivost i izbegla ukočenost.
Jačanje mišića donjeg dela leđa i trbušne muskulature uz nadzor stručnjaka pomaže u prevenciji novih povreda, dok je fizikalna terapija posebno korisna kod hroničnog ili ponavljajućeg bola.
Diskus hernija
Između pršljenova kičmenog stuba nalaze se intervertebralni diskovi, elastične strukture koje funkcionišu kao prirodni amortizeri i omogućavaju pokretljivost kičme.
Kada dođe do pucanja spoljašnjeg fibroznog prstena diska, njegovo meko unutrašnje jezgro može prodrati napolje i izvršiti pritisak na obližnji nervni koren, stanja koje se naziva diskus hernija.
Diskus hernija se najčešće se javlja u donjem, lumbalnom delu kičme, naročito između pršljenova L4-L5 i L5-S1.
Pritisak na nervni koren u ovim regijama često izaziva bol koji se iz donjeg dela leđa širi niz nogu, stanje koje se naziva lumboishialgija ili išijas.
Kod išijasa, često se javlja i bol u donjem delu leđa i zadnjici.
Uzrok hernijacije diska najčešće je kombinacija hroničnih degenerativnih promena koje slabe strukturu diska i naglog mehaničkog opterećenja, poput podizanja teškog tereta, nepravilnog savijanja ili direktne traume.
Najčešći simptomi diskus hernije čine:
- Intenzivan bol u donjem delu leđa koji se često spušta kroz jednu nogu, duž zadnje strane butine, preko lista, ponekad sve do stopala
- Trnjenje, peckanje ili utrnulost u nozi ili stopalu, u zoni koju inerviše pritisnuti nerv
- Slabost mišića u nozi ili stopalu u težim slučajevima, što može otežati hod ili stajanje na prstima ili petama
- Bol koji se obično pojačava pri sedenju, savijanju napred ili kašljanju i kijanjem zbog povećanog pritiska u kičmenom kanalu
Lečenje diskus hernije zasniva se na ublažavanju bola, smanjenju pritiska na nerv i vraćanju normalne funkcije.
U početku se najčešće koriste analgetici i nesteroidni antiinflamatorni lekovi, poput ibuprofena ili diklofenaka, dok se kod izraženijih tegoba mogu uključiti i mišićni relaksanti ili jači lekovi, uz preporuku i nadzor lekara.
Tokom akutne faze savetuje se izbegavanje aktivnosti koje izazivaju bol, kao što su dugo sedenje, saginjanje i podizanje tereta.
Privremeno ležanje u određenim položajima, poput ležanja na leđima sa jastukom ispod kolena ili ležanja na boku sa jastukom između nogu, može pomoći u smanjenju pritiska na nerve.
Ipak, dugotrajno mirovanje se ne preporučuje, već je važno što pre uvesti blage pokrete i postepeno aktiviranje.
Fizikalna terapija igra ključnu ulogu u oporavku.
Vežbe istezanja i jačanja, pod nadzorom fizijatra ili fizioterapeuta, mogu doprineti rasterećenju pogođenog nerva.
Posebne metode, poput McKenzie tehnike, često se koriste kod problema u lumbalnom delu, a pored toga, primenjuju se i procedure poput elektroterapije, trakcije i ultrazvučne terapije, koje mogu dodatno ublažiti bol i zapaljensku reakciju.
U slučajevima kada konzervativna terapija ne daje dovoljne rezultate, a bol je jak i uporan, mogu se primeniti epiduralne injekcije kortikosteroida.
Ova metoda pomaže u smanjenju lokalne upale i pruža privremeno olakšanje, čime se omogućava lakše uključivanje u terapijske vežbe.
Hirurške intervencije se razmatraju kod pacijenata sa dugotrajnim, teškim bolom ili ozbiljnim neurološkim simptomima, poput progresivne slabosti ili gubitka kontrole nad mokrenjem i pražnjenjem creva.
Degenerativne promene i artritis
Degenerativne promene na kičmi razvijaju se postepeno, kao deo prirodnog procesa starenja ili usled dugotrajnog mehaničkog opterećenja kičmenog stuba.
Termin spondiloza označava ovakve promene koje obuhvataju istanjenje i gubitak elastičnosti međupršljenskih diskova, smanjenje razmaka između pršljenova i nastanak koštanih izraslina, osteofita, na ivicama pršljenova i zglobovima.
Ove promene su slične onima koje se javljaju kod osteoartritisa u drugim delovima tela.
Kako hrskavica postaje tanja, a pršljenovi dolaze u bliži kontakt, telo reaguje stvaranjem dodatne kosti kako bi stabilizovalo pogođeni segment, što često dovodi do promena i na fasetnim zglobovima između pršljenova, što može izazvati artritis kičme.
Vremenom, ove promene mogu rezultirati sužavanjem kičmenog kanala, poznatim kao spinalna stenoza.
Do spinalne stenoze dolazi kada koštane izrasline, zadebljali ligamenti ili izbočeni diskovi vrše pritisak na kičmenu moždinu i nerve, što je posebno učestalo kod starijih osoba.
Ovakvo suženje može izazvati bol, trnjenje i slabost u leđima i donjim ekstremitetima, posebno pri hodanju ili stajanju.
Tipični simptomi degenerativnih bolesti kičme podrazumevaju:
- Hroničan, tup bol u donjem delu leđa koji se razvija postepeno, koji se često pojačava posle dužeg stajanja ili fizičke aktivnosti, a poboljšava se u mirovanju
- Jutarnja ukočenost u leđima koja se poboljšava nakon razgibavanja
- Ograničena pokretljivost kičme, odnosno otežano savijanje, ispravljanje ili uvrtanje trupa
- Kod spinalne stenoze javljaju se bol i slabost u nogama nakon hoda ili stajanja, odnosno takozvane teške noge, a ovi simptomi popuštaju kada se pacijent sagne napred ili sedne. Često su zahvaćene obe noge, sa osećajem trnjenja ili pečenja, dok je sam bol u leđima blag ili u drugom planu
- Kod izražene spondiloze javljaju se povremeni oštri bolovi ili kočenje usled uklještenja nerva između koštanih izraštaja, kao i moguć bol koji se širi duž rebara, ako su zahvaćeni gornji lumbalni segmenti
Lečenje degenerativnih promena na kičmi usmereno je na ublažavanje simptoma, poboljšanje pokretljivosti i usporavanje daljeg propadanja struktura.
Redovna umerena fizička aktivnost, kao što su plivanje, hodanje ili druge aerobne fizičke aktivnosti, pomaže u očuvanju fleksibilnosti i pokretljivosti bez dodatnog opterećenja kičmenog stuba.
Vežbe za jačanje leđne i trbušne muskulature, takođe imaju važnu ulogu u stabilizaciji kičme i smanjenju bola.
Terapijske vežbe pod nadzorom fizioterapeuta, u kombinaciji sa fizikalnim procedurama kao što su ultrazvuk, elektroterapija ili primena toplote, mogu dodatno doprineti olakšanju tegoba i unapređenju funkcije.
Kod pacijenata koji trpe izražen bol, koriste se nesteroidni antiinflamatorni lekovi, kao što su aceklofenak ili naproksen, ili paracetamol, dok se kod veoma intenzivnog bola ponekad primenjuju injekcije kortikosteroida, posebno kod spinalne stenoze.
Zdrav način života takođe ima veliki značaj u kontroli tegoba.
Održavanje optimalne telesne težine smanjuje pritisak na kičmu, dok pravilno držanje tela, dobra ergonomija radnog prostora i upotreba ortopedskih pomagala mogu doprineti rasterećenju kičmenog stuba.
Iako se većina degenerativnih stanja uspešno drži pod kontrolom konzervativnim metodama, kod izraženih neuroloških simptoma ili značajne nestabilnosti pršljenova može biti potrebna operacija.
Deformiteti kičme
Anatomske nepravilnosti kičmenog stuba mogu značajno uticati na pojavu bola u donjem delu leđa, naročito kada remete ravnotežu opterećenja i uzrokuju nepravilan rad mišića i ligamenata.
Skolioza, koja podrazumeva bočno iskrivljenje kičme, kao i kifoza, pojačano zakrivljenje gornjeg dela leđa, i lordoza, koja se odnosi na izraženo uvučen lumbalni deo, mogu biti prisutne još od detinjstva, ali se često pogoršavaju sa godinama.
Ove nepravilnosti menjaju statiku kičmenog stuba i često dovode do kompenzatornih promena u držanju tela.
Spondilolisteza je još jedno stanje koje može uzrokovati bol, a javlja se kada jedan pršljen klizi unapred u odnosu na onaj ispod njega.
Ovo pomeranje može nastati kao posledica urođenih defekata, povreda ili degenerativnih promena malih zglobova kičme.
Kada dođe do narušavanja pravilnog položaja pršljenova, dolazi i do promene u biomehanici pokreta, što uzrokuje dodatni pritisak na nerve, diskove i okolne strukture, što može izazvati bol, ukočenost i napetost mišića, a u nekim slučajevima i bol koji se širi duž noge, kada dođe do pritiska na nervni koren.
Simptomi deformiteta kičme uključuju:
- Hroničan bol u leđima koji se pogoršava pri dugotrajnom stajanju ili fizičkom naporu, zbog zamaranja mišića koji pokušavaju da kompenzuju nepravilan položaj kičme
- Vidljivo odstupanje u položaju kičme ili cele figure. Kod skolioze ramena ili kukovi mogu biti nejednake visine, dok je kod kifoze primetno pogrbljeno
- Ukočenost i ograničen obim pokreta kičme
- Bol koji se širi duž noge, trnci ili slabost, ako deformitet dovodi do pritiska na nerve
Lečenje deformiteta kičme zavisi od težine stanja, uzrasta pacijenta i težine simptoma.
U blažim slučajevima bez izraženih tegoba preporučuje se redovno praćenje uz korektivne vežbe koje pomažu u održavanju pravilnog držanja i jačanju mišićnog steznika oko kičme, dok aktivnosti poput joge ili pilatesa mogu poboljšati posturu i fleksibilnost.
Fizikalna terapija ima važno mesto u terapiji, posebno kod osoba sa izraženijim deformitetima.
Ovo uključuje ciljane vežbe istezanja, jačanja i korekcije, uz manuelne tehnike mobilizacije koje pomažu u oslobađanju ukočenosti i smanjenju bola.
Kod dece i adolescenata kod kojih deformitet napreduje, naročito tokom perioda rasta, ortopedski mider ili specijalno dizajnirani steznik može pomoći da se uspori ili zaustavi dalja deformacija.
U slučajevima kada je bol izražen, primenjuju se lekovi protiv bolova i nesteroidni antiinflamatorni lekovi, ali isključivo kao podrška osnovnoj terapiji.
Osteoporoza i kompresivni prelomi
Osteoporoza je hronično stanje kod kog dolazi do smanjenja mineralne gustine kostiju i poremećaja u njihovoj mikrostrukturi, što ih čini krtim i podložnijima prelomima.
Iako može pogoditi oba pola, osteoporoza se najčešće javlja kod žena u postmenopauzi zbog pada nivoa estrogena, ali i kod muškaraca u starijem životnom dobu kao posledica starenja i drugih faktora.
U području kičmenog stuba, osteoporoza često dovodi do kompresivnih preloma pršljenova.
Ovi prelomi nastaju čak i pri minimalnom opterećenju, kao što je kašalj, saginjanje ili nošenje manjih tereta, jer oslabljeni pršljen ne može da izdrži uobičajeni pritisak i delimično se urušava.
Višestruki prelomi ove vrste dovode do smanjenja visine pojedinih ili više pršljenova, što rezultira zakrivljenjem kičmenog stuba prema napred.
U težim slučajevima to dovodi do razvoja izražene kifoze, odnosno povijenih leđa, uz osećaj bola, ograničenu pokretljivost i smanjenje telesne visine.
U nekim slučajevima, ovakvi prelomi mogu proći i neprimećeno, bez oštrih bolova, ali se javljaju postepene promene držanja i visine.
Znaci i simptomi osteoporotičnih preloma i povreda uključuju:
- Iznenadan, oštar bol u leđima nakon blagog događaja, koji inače ne bi izazvao povredu kod zdrave kosti, ili bez jasnog uzroka. Bol je obično lokalizovan u jednoj tački na kičmi i može se širiti oko trupa
- Bol koji se pojačava pri stajanju ili sedećem položaju, dok ležanje može doneti olakšanje
- Višestruki mali prelomi pršljenova vremenom mogu dovesti do smanjenja telesne visine i razvoja pogrbljenog držanja
- Hroničan tupi bol u leđima i zamor mišića leđa zbog promenjene posture i napora da se održi uspravan položaj
Lečenje i prevencija osteoporotskih preloma zasnivaju se na ublažavanju bola, stabilizaciji pogođenog dela kičme i dugoročnoj kontroli osnovne bolesti.
U slučaju kompresivnog preloma, bol se najpre ublažava analgeticima kao što su paracetamol i nesteroidni antiinflamatorni lekovi, a po potrebi se mogu koristiti i jači lekovi ili mišićni relaksanti kada je prisutan refleksni spazam okolne muskulature.
U početnoj fazi, preporučuje se privremeno mirovanje u ležećem položaju na tvrđoj podlozi radi rasterećenja pršljena, kao i prirodni lekovi i metode za smanjenje mišićnih spazama.
Kod izraženijih tegoba može se primeniti nošenje ortopedskog steznika ili lumbalnog pojasa koji pruža dodatnu potporu i olakšava pokrete.
Suštinski deo terapije je lečenje same osteoporoze kako bi se povećala gustina kostiju i sprečili budući prelomi.
Ovo podrazumeva primenu specifičnih lekova koje propisuje lekar, kao što su bisfosfonati, denosumab ili teriparatid, uz dodatak kalcijuma i vitamina D kroz ishranu ili suplemente.
Nakon inicijalnog oporavka uvodi se fizikalna terapija kako bi se ojačala muskulatura leđa, poboljšala pokretljivost i stabilizovala postura.
Vežbe se sprovode uz nadzor fizioterapeuta, a posebna pažnja se posvećuje treningu ravnoteže kako bi se smanjio rizik od budućih padova i povreda.
Kod bolova koji ne prolaze uz uobičajene lekove, lekar može predložiti minimalno invanzivne procedure poput vertebroplastike ili kifoplastike, koje podrazumevaju ubrizgavanje koštanog cementa u oštećeni pršljen, čime se postiže mehanička stabilizacija i često brzo olakšanje bola.
Infekcije, tumori i upalne bolesti
Iako su mnogo ređe od mehaničkih ili degenerativnih uzroka, pojedina ozbiljna medicinska stanja mogu dovesti do pojave bola u donjem delu leđa.
Infekcije kičmenog stuba, poput spondilodiscitisa, predstavljaju ozbiljna stanja u kojima dolazi do infekcije međupršljenskog diska i susednih pršljenova, što može izazvati izražen bol, lokalnu osetljivost, povišenu temperaturu i neurološke smetnje ukoliko se infekcija proširi.
Jedan od specifičnih oblika jeste Pottova bolest, tuberkulozna infekcija kičme, koja se javlja u okviru sistemske tuberkuloze i može dovesti do ozbiljnih oštećenja pršljenova i deformiteta.
Tumorske promene su još jedan moguć uzrok upornog i često noćnog bola.
U pitanju mogu biti primarni tumori kostiju i kičmene moždine, ali znatno češće se radi o metastazama iz drugih organa, naročito dojke, pluća, prostate i bubrega.
Tumori mogu pritiskati kičmenu moždinu ili nerve, izazivajući bol, slabost, utrnulost i druge neurološke simptome.
U inflamatorne uzroke spadaju reumatske bolesti, među kojima je ankilozirajući spondilitis najčešći.
Ova autoimuna bolest zahvata pretežno sakroilijačni zglob, odnosno zglob između kosti sakruma i karličnih kostiju, i donje delove kičme, dovodeći do hronične upale, ukočenosti i postepenog ograničenja pokreta.
Karakteristično je da se tegobe pogoršavaju u mirovanju, a poboljšavaju uz fizičku aktivnost.
Značajni simptomi ovih stanja podrazumevaju:
- Bol u leđima koji je stalno prisutan, često intenzivan i ne popušta ni u mirovanju. Kod infekcija i tumora bol se može pogoršavati noću i ne reaguje dobro na uobičajene analgetike
- Opšti simptomi, kao što su povišena temperatura osećaj malaksalosti često prate infekcije kičme, dok se kod malignih bolesti mogu se javiti neobjašnjiv gubitak telesne težine, malaksalost ili simptomi povezani sa primarnim tumorom
- Jutarnja ukočenost je čest simptom kod upalnih reumatskih oboljenja, gde je karakteristična jaka ukočenost u donjem delu leđa i karlici koja traje duže od 30 minuta nakon buđenja, a bol se poboljšava sa aktivnošću tokom dana. Bol inflamatornog porekla često počinje u mlađem životnom dobu, između dvadesetih i četrdesetih godina
- Neurološki ispadi, kao što su trnci, slabost ili drugi neurološki simptomi u nogama, mogu se javiti ako infekcija ili tumor zahvataju nervne strukture, a u težim slučajevima, može doći i do poremećaja funkcije creva ili bešike, što predstavlja hitno stanje
Lečenje ozbiljnih stanja kičme zahteva sveobuhvatan pristup i najčešće se sprovodi u bolničkim ili specijalizovanim ustanovama.
Infektivne promene na kičmenom stubu, poput spondilodiscitisa, zahtevaju dugotrajnu antibiotsku terapiju, često intravenski putem.
Ukoliko postoji apsces, deformitet ili nestabilnost, može biti potrebna i hirurška intervencija za uklanjanje inficiranog tkiva i stabilizaciju kičme.
Kod tumora kičmenog stuba neophodna je onkološka procena kako bi se odredila optimalna terapija, a lečenje može uključivati zračenje, hemioterapiju ili operativno uklanjanje tumorske mase, u zavisnosti od tipa i lokalizacije tumora, kao i opšteg zdravstvenog stanja pacijenta.
Upalne reumatske bolesti leče se pod nadzorom reumatologa, i podrazumevaju primenu lekova koji ublažavaju simptome i usporavaju tok bolesti.
U terapiji se koriste nesteroidni antiinflamatorni lekovi, a kod težih oblika i imunosupresivi, uključujući biološke lekove koji ciljano deluju na zapaljenske procese u telu.
Nakon što se akutna faza sanira, neophodan je proces rehabilitacije koji uključuje individualno prilagođene vežbe, fizikalnu terapiju, a po potrebi i korišćenje različitih ortopedskih pomagala.
Bolesti unutrašnjih organa
Ponekad, bol koji se oseća u donjem delu leđa zapravo potiče od problema unutar trbušne ili karlične duplje.
Ovaj preneti bol nastaje zato što nervna mreža može preneti osećaj bola iz unutrašnjih organa na površinu tela, pa se problem manifestuje bolom na mestu udaljenom od pravog uzroka.
Stanja kod kojih se bol može projektovati u slabinski deo leđa čine:
- Problemi sa bubrezima: Kamen u bubregu često izaziva jak, grčevit bol sa strane leđa koji se širi ka donjem delu stomaka i preponi. Infekcije bubrega mogu dovesti do upornog bola u slabinama, obično jednostranog, praćenog povišenom temperaturom, mučninom i poremećajem mokrenja.
- Ginekološka oboljenja: Kod žena, stanja poput endometrioze, cisti na jajnicima ili upalnih bolesti karlice mogu izazvati uporne bolove u donjem delu leđa i karlici. Često su ovi bolovi povezani sa menstrualnim ciklusom ili praćeni drugim simptomima, kao što su bolne menstruacije, poremećaji ciklusa ili vaginalni iscedkom kod infekcija.
- Bolesti probavnog trakta: Iako ređe, određeni problemi poput hronične upale pankreasa ili čira na želucu ili dvanaestopalačnom crevu mogu dovesti do bola koji se oseća u leđima. Međutim, ovi bolovi su uglavnom visoko u leđima i praćeni su probavnim tegobama. Mogući uzrok mogu biti i bolesti debelog creva ili retko aneurizma abdominalne aorte koja izaziva dubok, tup bol u leđima.
Bol uzrokovan problemima unutrašnjih organa često ima određene karakteristike koje ga razlikuju od tipičnog mehaničkog bola u leđima.
Naime, ovaj bol ne zavisi toliko od pokreta ili položaja, često je praćen drugim sistemskim simptomima, kao što su groznica, problemi sa mokrenjem, problemi sa varenjem i menstrualne promene.
Takođe, pritisak ili pokret leđa ne utiče mnogo na intenzitet bola.
Lečenje bola u donjem delu leđa koji potiče od unutrašnjih organa zasniva se na rešavanju osnovnog uzroka.
Trudnoća
Trudnoća je posebno stanje u kome veliki procenat žena, prema procenama više od polovine trudnica, doživi bolove u donjem delu leđa.
Bol u leđima u trudnoći najčešće se javlja u drugoj polovini trudnoće, kako beba raste.
Uzroci ovih bolova su kombinacija mehaničkih i hormonskih faktora.
Rast materice i povećana telesna težina pomeraju težište tela trudnice napred, što predstavlja dodatni napor za mišiće donjeg dela leđa.
Istovremeno, hormoni poput relaksina opuštaju ligamente u karlici i kičmi kako bi telo pripremili za porođaj, ali istovremeno dovode do toga da zglobovi postaju opušteniji i manje stabilni, pa muskulatura leđa mora više da radi da bi očuvala stabilnost.
Bol je obično lokalizovan u krstima i može se širiti ka kukovima, ponekad i niz nogu, a najčešće je tup, uporan bol ili se javlja kao osećaj pritiska u donjem delu leđa.
Bol u leđima tokom trudnoće se pojačava pri dugotrajnom stajanju, hodanju ili podizanju čak i manjih tereta, a može biti izraženiji pred kraj dana zbog zamora mišića.
Nakon porođaja, bolovi obično spontano prolaze kako se telo vraća u stanje pre trudnoće.
Ublažavanje bola u trudnoći zahteva kombinaciju više mera koje deluju na uzroke i posledice opterećenja kičmenog stuba.
Pravilno držanje je od ključne važnosti, pa se preporučuje hodanje i stajanje uspravno, sa ramenima povučenim unazad, dok se pri sedenju preporučuje potpora za leđa i oslonac za stopala.
Umerena fizička aktivnost, poput šetnji, plivanja ili prenatalne joge i pilatesa, može pomoći u jačanju trbušnih i leđnih mišića i poboljšanju cirkulacije.
Redovno i lagano istezanje donjeg dela leđa i kukova, uz prethodno odobrenje lekara, može smanjiti ukočenost.
Pomoć u svakodnevnim aktivnostima može pružiti elastični pojas ili traka za trudnice, dok obuća sa stabilnom i niskom petom olakšava raspodelu telesne težine.
Redovan odmor u toku dana, posebno ležanje na boku sa jastukom između kolena ili posebnim trudničkim jastukom, pomaže relaksaciji mišića i smanjenju pritiska.
Zaključak
Bol u donjem delu leđa je složen zdravstveni problem sa brojnim mogućim uzrocima, od jednostavnih mehaničkih naprezanja do ozbiljnijih stanja poput diskus hernije, degenerativnih promena, deformiteta kičme, osteoporoze, infekcija, tumora ili bolesti unutrašnjih organa.
Iako je najčešće prolaznog karaktera i posledica savremenog načina života, u određenim slučajevima zahteva detaljnu dijagnostiku i ozbiljnije lečenje.
Pravilna procena simptoma i rana primena odgovarajućeg lečenja, kao i održavanje mišićne snage i zdrave telesne težine, od ključnog su značaja za prevenciju i smanjenje tegoba.
