Koksaki virus je jedan od četiri tipa virusa poznatih kao enterovirusi, koji obično izaziva blage simptome slične gripu i prolazi bez lečenja.
Ponekad, koksaki virus može izazvati bolest ruku, nogu i usta, koja se naziva i akronimom HFMD nastalim od engleskog naziva, a koja izaziva svrab, osip, groznicu i simptome gripa.
Iako ređe, koksaki virus može izazvati i ozbiljne infekcije, poput infekcije mišića, infekciju srca i meningitis, odnosno infekciju mozga i kičmene moždine.
Kao i drugi virusi, i koksaki virus se može prenositi sa osobe na osobu i kontaktom sa kontaminiranim površinama.
Iako se koksaki virus kod dece javlja češće nego kod odraslih, i odrasle osobe mogu da dožive infekciju ovim virusom.
U ovom članku govorimo o koksaki virusu, simptomima kod dece i odraslih, postavljanju dijagnoze, lečenju i drugim važnim temama.
Šta je koksaki virus?
Koksaki virus je jedan od enterovirusa, koji se sastoje od jednog lanca ribonukleinske kiseline.
Dobio je naziv po gradu Koksaki u državi Njujork, gde je prvi put pronađen.
Koksaki virus pogađa bebe, decu i odrasle osobe. Iako se ređe dešava zaraza koksaki virusom kod odraslih osoba, odrasli su pod većim rizikom od infekcije srca u odnosu na decu i bebe.
Ipak, rizik od komplikacija koksaki virusa je nizak i kod odraslih i kod dece.
U nekim slučajevima može proću krvno-moždanu barijeru, zaštitni sloj koji deluje kao filter koji sprečava da neželjene supstance i patogeni dođu do mozga.
Ukoliko pređe krvno-moždanu barijeru, koksaki virus može uzrokovati meningitis, infekciju mozga i kičmene moždine. Pored toga, koksaki virus može izazvati infekciju srca.
Rizik od infekcije je najveći za osobe sa oslabljenim imunitetom. Neke od rizičnih grupa su starije osobe, osobe koje pate od raka ili drugih bolesti koje dovode do smanjene imune funkcije.
Koksaki virus kod beba i male dece
Novorođenčad i mala deca su pod povećanim rizikom od infekcije koksaki virusom koja izaziva simptome.
Kod beba se obično razvija samo povišena telesna temperatura, a bebe se češće zaražavaju ovim virusom u leto ili početkom jeseni.
Iako retko, komplikacije se mogu javiti ukoliko infekcija dođe do srca, izazivajući srčanu slabost ili čak iznenadnu smrt.
Ukoliko beba dobije koksaki virus u prve dve nedelje života, infekcija može postati ozbiljna i dovesti do otkazivanja jetre i unutrašnjeg krvarenja, što može biti opasno po život.
Vrste koksaki virusa
Koksaki virus može izazvati različite infekcije, u zavisnosti od toga koja vrsta virusa je njen uzročnik.
Vrste koksaki virusa nazivaju se tipa A, i tip B.
Koksaki virus tipa A može uzrokovati:
- Herpanginu, odnosno upalu grla i ždrela. Iako nosi ovaj naziv, nema nikakve veze sa infekcijom herpes virusom ili srčanim problemom koji se zove angina pektoris.
- Bolest ruku, stopala i usta (HFMD), obično se javlja kod dece do pet godina starosti, a praćena je groznicom i osipom poput onog na fotografiji na početku članka.
Koksaki virus tipa B može uzrokovati:
- Infekcije mišića koje dovode do grčenja mišića abdomena i grudnog koša i pojave bola u želucu ili grudima
- Groznice i povišene telesne temperature
- Drugih simptoma sličnih gripu
Druge infekcije uzrokovane podtipovima i grupe A i B uključuju ozbiljnija stanja, kao što su:
- Meningitis, infekcija mozga i kičmene moždine
- Miokarditis i mioperikarditis, zapaljenje srca
- Encefalitis, zapaljenje mozga
Simptomi
Infekcija koksaki virusom u daleko najvećem broju slučajeva prolazi asimptomatski ili sa blagim simptomima.
Statistike govore da oko 90% infekcija ne uzrokuje simptome, ili uzrokuje samo simptome slične gripu.
Simptomi koji se mogu razviti zavise od bolesti koju infekcija izaziva:
- Bolest ruku, stopala i usta (HFMD): Izaziva osip i plikove u ustima, na dlanovima i na dnu stopala, praćene groznicom i drugim simptomima gripa. Obično prolazi bez posebnog lečenja, ali bolni plikovi u ustima mogu otežati jelo što može izazvati komplikacije.
- Herpangina: Upala grla izaziva bol u grlu, koji može biti praćen visokom temperaturom i glavoboljom.
- Infekcije mišića: Izazivaju talase oštrih grčeva između rebara i gornjeg dela stomaka koji traju 15 do 30 minuta, a može se javiti bol ispod desnih rebara, levih rebara ili pogađati obe strane.
- Meningitis i encefalitis: Upala mozga i kičmene moždine izaziva simptome kao što su ukočen vrat, glavobolja, mučnina, povraćanje i osetljivost na jako svetlo.
- Infekcije srca: Mioperikarditis uzrokuje bol u grudima i anginu pektoris, kratak dah i abnormalne srčane ritmove, odnosno osećaj preskakanja srca.
Dijagnoza
Postavljanje dijagnoze obično se obavlja na osnovu kliničkog pregleda i prisutnih simptoma bolesti.
Laboratorijske analize, poput analiza krvi, ili brisa grla, nosa ili analize stolice, takođe mogu biti deo pregleda, pre svega kako bi se isključila ostala stanja sa sličnim simptomima.
Ipak, specifični testovi na koksaki virus se obavljaju retko.
Ukoliko se sumnja na infekciju srca, rendgensko snimanje grudnog koša i EKG pregled mogu pomoći u postavljanju dijagnoze.
Za postavljanje definitivne dijagnoze meningitisa neophodna je lumbalna punkcija i analiziranje likvora, cerebrospinalne tečnosti. Ipak, ovo je veoma redak slučaj.
Lečenje
Trenutno ne postoje lekovi za koksaki virus, već se lečenje fokusira na smanjenje simptoma. Određeni lekovi su u fazi testiranja, ali još uvek nisu dostupni za lečenje.
U zavisnosti od prisutnih tegoba i simptoma, zavisi i simptomatska terapija koja će biti prepisana od strane doktora.
Budući da antibiotici ubijaju bakterije, ali ne i viruse, ova vrsta lekova ne koristi se za lečenje koksaki virusa.
Uobičajeni lekovi koji se koriste su lekovi protiv bolova i lekovi za smanjenje temperature, poput paracetamola ili ibuprofena.
Većina dece i odraslih se oporavi od infekcije koksaki virusom za nekoliko dana bez potrebe za medicinskom negom.
Tokom oporavka, važno je obezbediti dovoljan unos tečnosti i hrane, što može biti izazovno ukoliko su prisutni plikovi i ranice u ustima kao posledica infekcije.
Ipak, dehidracija, posebno kod male dece, može nastupiti veoma brzo i izazvati komplikacije opasne po život.
Ukoliko se groznica ne smiruje, ili je praćena i drugim simptomima kao što su ukočen vrat ili bol u vratu, bol ili težina u grudima, problemi sa disanjem, ili bilo koji drugi znaci komplikacije infekcije, neophodno je javljanje lekaru.
Trajanje infekcije
Dužina trajanja infekcije zavisi od različitih faktora, uključujući i uzrast, opšte stanje, kao i bolest koju je koksaki virus izazvao.
Kod dece kod koje je prisutna samo povišena temperatura, ona se obično vraća na normalnu nakon jednog do tri dana.
Bolest ruku, stopala i usta obično traje dva do tri dana, no nije neuobičajeno da traje i duže, do nedelju dana.
Virusni meningitis može biti trajati između tri i sedam dana.
Na kraju, infekcije srca, uključujući miokarditis i perikarditis mogu zahtevati dugotrajan oporavak, u zavisnosti od težine infekcije.
Širenje koksaki virusa
Koksaki virusi su veoma zarazni, i mogu preći sa osobe na osobu na neopranim rukama i kontaktom sa kontaminiranim površinama.
Takođe se mogu širiti kroz aerosol i kapljice tečnosti koje se raspršuju u vazduh kada zaražena osoba kija ili kašlje.
Pod najvećim rizikom od infekcije su bebe i deca mlađa od pet godina, a ovaj virus se lako širi u grupnim okruženjima kao što su škole, obdaništa, igraonice i slični prostori i ustanove.
Rizik od infekcije je manji tokom hladnog dela godine, a povećava se tokom leta i rane jeseni.
Prevencija
Trenutno ne postoji vakcina protiv koksaki virusa, pa su uobičajane mere prevencije najbolja zašita.
Ovo podrazumeva redovno i temeljno pranje ruku, posebno nakon odlaska u toalet, promene pelena, pre pripreme hrane i jela.
Pored toga, redovno čišćenje igračaka i predmeta sa kojim su bebe i deca u kontaktu je važna mera prevencije, posebno ukoliko se dele sa većim brojem dece, poput odnošenja u obdanište.
Kako bi se sprečilo širenje infekcije koksaki virusom, zaražena osoba do prestanka simptoma ne treba da odlazi u obdanište, školu ili na posao.
Zaključak
Koksaki virus je vrsta enterovirusa, a infekcija ovim virusom obično pogađa decu, iako može doći i do infekcije odraslih osoba.
U daleko najvećem broju slučajeva, čak 90%, koksaki virus izaziva samo blage simptome slične gripu, i prolazi bez potrebe za lečenjem za dva do tri dana.
Komplikacije koje se mogu razviti i ozbiljnija stanja koje koksaki virus može izazvati uključuju infekciju mozga i kičmene moždine, odnosno meningitis, kao i infekcije mišića ili srca.
Dijagnostika obično uključuje samo klinički pregled, a kako ne postoji lek protiv koksaki virusa, terepija se fokusira na smanjenje simptoma.
Infekcija koksaki virusom i simptomi obično traju nekoliko dana, nakon čega se povlače bez potrebe za posebnim lečenjem.
Budući da ne postoji vakcina protiv koksaki virusa, prevencija podrazumeva redovno pranje ruku, a posebno nakon odlaska u toalet ili kontakta sa hranom, kao i izolaciju zaražene osobe.