Hemoglobin u urinu: Šta znači pozitivan rezultat?

Hemoglobin u urinu, odnosno hemoglobinurija, se najčešće javlja usled prebrze razgradnje crvenih krvnih zrnaca, eritrocita.

Hemoglobin je protein koji sadrži gvožđe u eritrocitima i prenosi kiseonik kroz telo. Gvožđe u ljudskom telu se u najvećoj meri nalazi upravo u hemoglobinu, oko 65%.

Prebrza razgradnja crvenih krvnih zrnaca i pojava hemoglobina u urinu može imati različite uzroke, poput poremećaja krvi, infekcija ili nuspojava lekova.

Kada se eritrociti prebrzo razgrađuju, višak hemoglobina dolazi u krvotok dok ne stigne do bubrega, koji ih izlučuju kroz urin.

U ovom članku objasnićemo o mogućim uzrocima hemoglobina u urinu.

Šta znači hemoglobin u urinu?

Hemoglobin ne bi trebalo da se nalazi u urinu, pa prisustvo hemoglobina u urinu nije normalan nalaz i ukazuje na određen zdravstveni problem.

Ipak, samo prisustvo hemoglobina u uzorku mokraće nije dovoljno za postavljanje bilo kakve dijagnoze, budući da može imati veliki broj različitih uzroka.

Neki od njih su infekcije, bolesti krvi, neželjeni efekti lekova ili posledica operacije.

Uzroci mogu biti relativno bezazleni, ali i ozbiljni, pa je dalja dijagnostika i određivanje tačnog uzroka neophodna.

Rezultat hemoglobina u krvi može se opisivati na različite načine, u zavisnosti od njegove koncentracije ali i laboratorije u kojoj je pregledan uzorak urina.

Neki od mogućih rezultata koji govore o prisustvu hemoglobina u mokraći uključuju fraze kao što su:

• Hemoglobin u urinu u tragu
• Hemoglobin u urinu pozitivan
• Hemoglobin u urinu pozitivan, praćen arbitrarnom jedinicom (brojem, poput hemoglobin u urinu pozitivan 1, 2 ili 3)

Uzroci hemoglobina u urinu

U nastavku slede najčešći uzroci koji dovode do pojave hemoglobina u urinu i pozitivnog rezultata.

Bolesti i poremećaji krvi

Različite bolesti i poremećaji krvi mogu dovesti do pojave hemoglobina u urinu.

Samo prisustvo hemoglobina u urinu nije dovoljno da se postavi dijagnoza, već su neophodne dalje dijagnostičke procedure.

Ukoliko se sumnja da je hemoglobin u mokraći prisutan usled poremećaja krvi, u postavljanje dijagnoze obično se uključuje doktor specijalista hematologije.

Neka od stanja koja mogu dovesti do pozitivnog nalaza hemoglobina u uzorku urina uključuju sledeća stanja:

• Paroksizmalna noćna hemoglobinurija: Paroksizmalna noćna hemoglobinurija je retka i životno ugrožvajuća bolest krvi, a može dovesti do pojave hemoglobina u urinu, stalnog umora i kratkog daha.
• Autoimuna hemolitička anemija: Do autoimune hemolitičke anemije dolazi usled nepravilnog funkcionisanja imunog sistema, koji napada i uništava crvena krvna zrnca.
• Anemija srpastih ćelija: Jedna od osnovnih karakteristika ove vrste anemije je razgradnja eritrocita. Anemija srpastih ćelija je nasledna bolest kod koje crvena krvna zrnca imaju nepravilan oblik polumeseca.
• Talasemija: Talasemija je genetski poremećaj krvi koji dovodi do nedostatka hemoglobina, a neke podvrste ovog stanja dovode do povećane razgradnje eritrocita i posledično pojave hemoglobina u urinu.
• Reakcija na transfuziju: Jedan od mogućih neželjenih efekata transfuzije krvi je i razgradnja eritrocita, koje može biti izazvano usled imunološke ili neimunološke reakcije organizma nakon transfuzije.
• Bolest hladnog aglutinina: Bolest hladnog aglutinina je retka vrsta autoimune hemolitičke anemije koju karakteriše uništavanje crvenih krvnih zrnaca na temperaturama oko 3 do 4°C.
• Rak krvi: Autoimuna hemolitička anemija povezuje se sa rakom krvi.

Infekcije

Neke vrste infekcija mogu dovesti do razgradnje crvenih krvnih zrnaca i privremenog prisustva hemoglobina u urinu.

Lečenje zavisi od vrste infekcije, a neke osim odmora i povećanog unosa tečnosti obično ne zahtevaju posebno lečenje.

Neke, pak, mogu biti veoma opasne i zahtevaju ozbiljan medicinski tretman.

Infekcije koje se povezuju sa razgradnjom eritrocita uključuju:

• Epstein-Barr virus: Epstein Barr virus je virus koji izaziva mononukleozu. Hemolitička anemija je retka komplikacija infekcije EBV koja pogađa 1 do 3% ljudi sa infektivnom mononukleozom.
• Citomegalovirus: Citomegalovirus je veoma čest virus i preko polovine ljudi doživi asimptomatsku infekciju do 40. godine. Razgradnja crvenih krvnih zrnaca je retka komplikacija infekcije ovim virusom.
• Virusni hepatitis: Još jedna retka virusna infekcija koja, iako retko, može izazvati povećanu razgradnju eritrocita je hepatitis. Istraživanja pokazuju da hepatitis E najčešće dovodi do ove komplikacije. Pored toga, infekcija hepatitisom može dovesti do problema sa jetrom, a kao najteža komplikacija može se razviti ciroza jetre.
• Malariju: Malarija je parazitska infekcija koju obično prenose komarci. Paraziti u telu, ali i imuni odgovor organizma na prisustvo parazita, dovode do razgradnje eritrocita i pojave hemoglobina u mokraći.
• Tuberkulozu: Tuberkuloza kao retku komplikaciju može imati povećanu razgradnju crvenih krvnih zrnaca, odnosno autoimunu hemolitičku anemiju.

Druga stanja

Pored prethodnih uzroka, hemoglobin se može pojaviti u urinu i usled drugih stanja i faktora.

Neki od njih uključuju:

• Teške opekotine: Teške opekotine mogu dovesti do povišenih nivoa hemoglobina u krvi i niskog broja crvenih krvnih zrnaca.
• Nuspojave lekova: Određeni lekovi mogu izazvati raspadanje crvenih krvnih zrnaca. Prema manjem istraživanju iz 2019. godine, 26% slučajeva hemolize uzrokovano je neželjenim efektima lekova.
• Intenzivna fizička aktivnost: Intenzivna, dugačka fizička aktivnost može dovesti do povećane razgradnje crvenih krvnih zrnaca. Istraživanja su pokazala da do ovoga dolazi pre svega kod trčanja dugačkih distanci, a obično prestaje u roku od 24 do 48 sati.
• Posledice operacija: Povrede tkiva koje nastaju tokom nekih vrsta operacija mogu dovesti do fizičkih oštećenja crvenih krvnih zrnaca.
• Nedostaci enzima: Nedostaci određenih enzima, kao što su piruvat ili glukoza-6-fosfat dehidrogenaza, mogu izazvati razgradnju eritrocita.
• Preaktivna slezina: Raspad crvenih krvnih zrnaca je potencijalna komplikacija preaktivne slezine.
• Rak: Tumori mogu da izlučuju supstance koje izazivaju paraneoplastični sindrom, a autoimuna hemolitička anemija je potencijalna komplikacija ovog sindroma.

Kako se utvrđuje prisustvo hemoglobina u urinu?

Prisustvo hemoglobina u urinu proverava se laboratorijskom analizom uzorka urina.

Za ovaj test nije potrebna posebna priprema, a obično se obavlja iz takozvanog uzorka srednjeg jutarnjeg urina.

Sama analiza obično se obavlja nanošenjem uzorka na posebnu traku sa reagensom osetljivim na hemoglobin.

Pored test trake, može se utvrditi i mikroskopskim pregledom, metodom koja se naziva sedimentoskopija.

Ponekad se može javiti lažno pozitivan ili lažno negativan rezultat.

Do lažno pozitivnog rezultata obično dolazi usled kontaminacije uzorka krvlju, do koje može doći tokom menstruacije ili usled prisustva hemoroida, koji mogu izazvati krvarenje i pojavu krvi u stolici te indirektno kontaminirati i uzorak urina.

Pored toga, upotreba dodataka vitamina ili antioksidanasa, kao i povišena relativna gustina urina može dati lažno pozitivan rezultat.

Sa druge strane, lažno negativan rezultat može se javiti usled upotrebe askorbinske kiseline, odnosno vitamina C, nitrita, ili pH vrednosti urina niže od 5.1.

Simptomi hemoglobina u urinu

Hemoglobinurija obično ne izaziva simptome.

Ponekad, mogu biti vidljive promene u izgledu urina, te se može javiti crvena ili tamna mokraća.

Kod teških slučajeva kod kojih dolazi do gubitka velike količine hemoglobina, mogu se javiti simptomi poput umora, bledila ili anemije.

Do ovih simptoma dolazi budući da u telu nema dovoljno hemoglobina koji ima ulogu prenošenja kiseonika i hranjivih materija do ćelija.

Dalja dijagnostika kod prisustva hemoglobina u urinu

Nakon što se utvrdi prisustvo hemoglobina u urinu, obično su potrebne dalje dijagnostičke procedure kako bi se utvrdio uzrok koji do ovoga dovodi.

Moguće procedure uključuju:

• Fizički pregled
• Analize krvi
• Dodatne analize urina
• Analize stolice
• Ultrazvučne i radiološke preglede, poput ultrazvuka abdomena
• Genetske testove
• Punkciju koštane srži

Lečenja

Lečenje hemoglobina u urinu zavisi od uzroka i najčešće ga vodi urolog, no ponekad lečenje zahteva i uključivanje doktora drugih specijalizacija.

Lečenje može uključivati antibiotike, antiemetike, lekove za usporavanje razgradnje krvnih zrnaca, steroide ili sredstva sa smanjenje aktivnosti imunog sistema, imunoterapijske lekove i druge.

Teški slučajevi mogu zahtevati transplantaciju krvi.

Zaključak

Pozitivan rezultat na prisustvo hemoglobina u urinu ukazuje na prekomernu razgradnju crvenih krvnih zrnaca.

Hemoglobin u urinu nije normalan nalaz, te zahteva pronalaženje uzroka i njegovo lečenje.

Uzroci mogu biti različiti, od relativno bezazlenih do ozbiljnih.

Neki od njih uključuju određene vrste infekcija, bolesti krvi, genetske poremećaje, naporno vežbanje i druge.

Pored toga, do povećane razgradnje eritrocita može doće nakon operacija ili usled upotrebe nekih vrsta lekova.