Krv u stolici je rezultat krvarenja u gastrointestinalnom traktu, sistemu organa za varenje koji uključuje organe kao što su želudac, tanko i debelo crevo.
Rektalno krvarenje je simptom mnogih različitih stanja, uključujući zatvor, dijareju, hemoroide, analne fisure, inflamatorne bolesti creva, infekcije ili rak.
Osim krvi u stolici, rektalno krvarenje se može primetiti na toalet papiru ili testom na okultno krvarenje, takozvanim FOB testom.
Nisu svi uzroci krvave stolice ozbiljni, ali neki od njih jesu i ovo je simptom koji ne treba zanemariti.
U ovom članku bavimo se detaljno temom pojave krvi u stolici, i u nastavku ćemo objasniti najčešće uzroke koji dovode do ovog često uznemirujućeg stanja.
Kako izgleda krv u stolici?
Krv u stolici može biti jarkocrvena, tamnocrvna ili crna, a kako će izgledati zavisi od toga odakle dolazi.
Tačke sveže crvene krvi na toalet papiru, kapi u WC šolji, krv na površini stolice ili na donjem vešu ukazuje na to da krvarenje dolazi iz anusa ili donjeg rektuma.
Ako je krv pomešana sa stolicom, verovatno se radi o krvarenju u višim delovima creva.
Ukoliko je stolica crna ili boje katrana, ima neprijatan miris, to je takođe znak da se krvarenje dešava u višim delovima creva ili gornjem delu digestivnog trakta.
Generalno govoreći, što je stolica tamnija, to se krvarenje nalazi više u digestivnom traktu, odnosno dalje od anusa.
Gornji deo digestivnog trakta obuhvata usta, jednjak, želudac i gornji deo tankog creva, koji se naziva i dvanaestopalačno crevo.
Statistike govore da se je krvarenje iz gornjeg dela gastrointestinalnog trakta češće u odnosu na krvarenje u donjem delu, i da čini oko 70% svih krvarenja.
Uzroci krvi u stolici
Krv u stolici može imati veoma različite uzroke, od dijareje ili zatvora, fizičke povrede, upalnog procesa, čira na želucu, pa sve do veoma ozbiljnih zdravstvenih problema, kao što su inflamatorne bolesti creva ili kancer.
Rektalno krvarenje može biti praćeno bolom u debelom crevu ili stomaku, ili pojavom sluzi u stolici, dok nekada druge tegobe nisu prisutne.
Neki od uzroka, poput zatvora ili dijareje, relativno su bezopasni, dok neke bolesti koje mogu dovesti do krvarenja u digestivnom traktu zahtevaju hitno i ozbiljno lečenje, i mogu biti opasne po život.
Imajući to u vidu, pojavu krvi u stolici, na toalet papiru ili WC šolji nikada ne treba zanemariti, već je neophodno javiti se lekaru radi utvrđivanja uzroka krvarenja.
U nastavku ćemo objasniti najčešće uzroke pojave krvi u stolici.
Hemoroidi
Hemoroidi ili šuljevi, kako se još nazivaju, su proširene vene u anusu i najčešći su uzrok analnog krvarenja.
Procenjuje se da jedna od 20 osoba pati od hemoroida, a šansa da do njihove pojave dođe raste kako čovek stari.
Hemoroidi se javljaju unutar rektuma, završnog dela debelog creva, i oko spoljne površine analnog otvora.
Krv od hemoroida obično je svetlo crvena. Drugi simptomi hemoroida mogu da uključuju svrab i bol, no oni nisu prisutni kod svih ljudi, koji nekada tek nakon krvarenja postanu svesni ovog problema.
Ponekad do bola dolazi usled krvnog ugruška koji se formirao unutar hemoroida, što se naziva trombozirani hemoroid.
Trajanje hemoroida zavisi od veličine i vrste, odnosno da li su u pitanju unutrašnji ili spoljašnji hemoroidi.
Analne fisure
Analne fisure, ponekada se nazivaju i analni čirevi, su male rane na sluzokoži anusa.
Mogu imati različite uzroke, kao što su:
- Naprezanje tokom pražnjenja creva
- Dijareja
- Analni seks
- Prevelika stolica
- Porođaj
Analne fisure su veoma česte kod dece.
Pored krvi u stolici, analne fisure mogu biti uzrok pojave bola, spazma analnog otvora, svraba ili pojave izbočina i kvržica na koži.
Inflamatorne bolesti creva
Inflamatorne bolesti creva su pojam koji se koristi za opisivanje nekoliko bolesti koje pogađaju creva i debelo crevo, uključujući pre svega Kronovu bolest i ulcerozni kolitis.
Krv u stolici jedan je od simptoma ovih bolesti, ali mogu biti prisutne i broje druge tegobe. One uključuju:
- Dijareju
- Grčeve ili bol
- Nadutost stomaka i nadimanje
- Gubitak telesne mase
- Osećaj potrebe za pražnjenjem creva kada to zapravo nije potrebno, odnosno rektalni tenzimi
- Anemiju
Inflamatorne bolesti creva su ozbiljna stanja koja zahtevaju ozbiljno medicinsko lečenje, a u nekim slučajevima i operaciju.
Kancer
Kancer debelog creva ili rektuma može biti jedan od uzroka pojave krvi u stolici.
Ova vrsta kancera je povezana za polipima, malim, benignim tumorima koji rastu na sluznici debelog creva ili rektuma.
Drugi simptomi koje mogu da prate rektalno krvarenje su pojava veoma tanke stolice, poput olovke, bol ili nelagodu u stomaku, neobjašnjiv gubitak telesne mase, umor, anemiju ili promenjene navike u pražnjenju creva.
Infekcije
Upalni proces i infekcije mogu dovesti do pojave krvi u stolici. Infekcija koja dovodi do krvave dijareje naziva se dizenterija.
Dizenteriju može izazvati veliki broj bakterija i parazita, a za efikasno lečenje važno je da se dijagnoza postavi što je ranije moguće i da se počne sa lečenjem u ranoj fazi infekcije.
Bakterije se obično prenose hranom, a uključuju šigelu, salmonelu, kampilobakteriju i određene tipove ešerihije koli.
Pored krvave dijareje, simptomi infekcija mogu da uključuju groznicu, bol u stomaku, mučninu i povraćanje i druge probavne tegobe.
Kolitis
Kolitis je stanje kod kog dolazi do upale debelog creva, a u zavisnosti od vrste kolitisa razlikuju se i simptomi i način lečenja.
Postoji nekoliko vrsta kolitisa:
- Ulcerozni kolitis
- Pseudomembranozni kolitis
- Mikroskopski kolitis
- Ishemijski kolitis
O ulceroznom kolitisu smo već govorili, a u nastavku će biti reči o drugim vrstama kolitisa.
Pseudomembranozni kolitis nastaje usled prekomernog rasta bakterije clostridium difficile
Ova bakterija se nalazi u crevima svih ljudi i nije opasna ukoliko se nalazi u ravnoteži sa dobrim bakterijama.
Primenom nekih vrsta lekova, a posebno antibiotika, može se smanjiti broj dobrih bakterija, što omogućava lošim da se previše razmnože i usled oslobađenja toksina izazovu upalni proces.
U slučaju primene bilo koje vrste antibiotika, uključujući i antibiotike za upalu zuba, preporučuje se upotreba probiotika.
Probiotici su zapravo dobre bakterije, koje pružaju niz benefita po opšte zdravlje, a pre svega po zdravlje digestivnog trakta.
U posebnom članku bavili smo se temom kada i kako se pije probiotik radi postizanja što boljih rezultata, kao i koji soj se preporučuje kod kojih stanja.
Sličan je mehanizam nastanka i stanja koje se naziva SIBO, a podrazumeva prekomerno razmnožavanje bakterija u tankom crevu.
Do ishemijskog kolitisa dolazi kada je dotok krvi u debelo crevo iznenada prekinut ili ograničen.
Uzrok smanjenog protoka krvi može biti ateroskleroza ili formiranje krvnih ugrušaka.
Mikroskopski kolitis nosi ovaj naziv budući da je nemoguće uočiti ga kolonoskopijom, već se uzorak tkiva debelog creva mora posmatrati pod mikroskopom.
Tačan uzrok nastanka ove vrste kolitisa nije poznat, a zbog otežane dijagnostike on često ostaje neotkriven.
Zatvor
Zatvor, odnosno konstipacija, kao i opstipacija mogu biti jedan od uzroka rektalnog krvarenja.
Konstipacija tj. zatvor je poremećaj funkcionisanja creva, koji podrazumeva retko pražnjenje creva i tvrdu, suvu stolicu u malim količinama.
Opstipacija je predstavlja potpuni prestanak pražnjenja creva u toku dužeg vremenskog perioda.
Usled naprezanja može doći do pojave hemoroida ili pojave ranica koje mogu krvariti.
Veoma tvrda stolica može povrediti kožu unutar anusa i creva, što takođe može biti razlog za krv u stolici.
Kod povremenih epizoda zatvora, upotreba prirodnih laksativa ili lekova koji olakšavaju pražnjenje creva može biti od velike koristi.
Gastritis
Gastritis je zapaljenje sluznice želuca, i može biti akutni ili hronični.
Akutni gastritis uključuje iznenadnu intenzivnu upalu, dok hronični gastritis podrazumeva dugotrajnu upalu koja može trajati godinama ako se ne leči.
Erozivni gastritis je ređi oblik ovog stanja, koji može dovesti do krvarenja i pojave rana i čireva na sluznici želuca.
Ovo može izazvati pojavu krvi ili sluzi u stolici.
Proktitis
Proktitis je stanje kod kog dolazi do upale unutrašnjeg tkiva rektuma, donjeg dela digestivnog trakta koji povezuje debelo crevo i anus.
Proktitis može biti bolan i neprijatan, uz stalni ili čest osećaje potrebe za pražnjenjem creva.
Pored toga, proktitis može dovesti do krvarenja što dovodi do pojave krvi u stolici.
Terapija uobičajeno podrazumeva primenu lekova, dok je kod teških slučajeva neophodna i operacija.
Čir na želucu
Čir na želucu ili dvanaestopalačnom crevu može krvariti u manjoj meri tokom dužeg vremenskog perioda.
Pored toga, kada čir na želucu pukne, može doći do obilnog krvarenja ili curenja sadržaja creva kroz novonastali otvor, što se naziva perforiran čir.
Krvarenje iz čira na želucu može dovesti do crne stolice, stolice boje katrana ili sveže, svetle krvi, u zavisnosti od toga koliko je krvarenje ozbiljno.
Obilno krvarenje iz čira na želucu i perforiran čir na želucu zahtevaju hitnu medicinsku negu i mogu biti opasni po život, i najčešće su praćeni veoma intenzivnim bolom u želucu.
Do pojave čira na želucu najčešće dolazi kao posledica infekcije heliko bakterijom, ili upotrebom nesteroidnih antiinflamatornih lekova (NSAIL) u dužem vremenskom periodu.
Između ostalih, u grupu ovih lekova spadaju iburpofen, diklofenak i naproksen, lekovi koji se često koriste kod terapije bola, kao lekovi za zubobolju i snižavanje povišene telesne temperature.
Osobe koje pate od čira na želucu trebalo bi da ograniče ili u potpunosti prekinu sa korišćenjem nesteroidnih antiinflamatornih lekova kako bi sprečili moguće komplikacije.
Sa druge strane, lečenje heliko bakterije je izuzetno važno, i podrazumeva upotrebu antibiotika, dok promene u režimu ishrane kod heliko bakterije može dovesti do olakšanja tegoba.
Infekcija heliko bakterijom nema kao uobičajen simptom promenjenu boju stolice, no usled komplikacija čira na želucu može doći do pojave crne stolice ili zelene stolice usled dijareje.
Variksi jednjaka
Variksi jednjaka su proširene vene jednjaka, cevi koja povezuje grlo i želudac. Do ovoga najčešće dolazi kod osoba sa ozbiljnim oboljenjima jetre.
Proširene vene jednjaka se razvijaju kada normalan protok krvi u jetru blokira ugrušak ili ožiljno tkivo u jetri.
Da bi zaobišla blokade, krv teče u manje krvne sudove koji nisu predviđeni da nose velike količine krvi.
Usled povećanog pritiska na krvne sudove, oni mogu pucati ili početi da krvare, uzrokujući pojavu krvi u stolici.
Ovo stanje može biti opasno po život.
Krv na toalet papiru
Krv na toalet papiru obično je posledica krvarenja u donjem delu digestivnog trakta, odnosno iz rektuma ili anusa.
Boja krvi na papiru ili WC šolji obično je svelo crvena, budući da se radi o svežoj krvi.
Stanja koja dovode do pojave krvi na WC papiru mogu da uključuju hemoroide ili analne fisure.
Krv koja kao uzrok ima druga stanja koja pogađaju više delove gastrointestinalnog trakta obično je tamnije crvene ili čak crne boje, a može biti pomešana sa stolicom i bez prisustva na toalet papiru.
Svetla krv u stolici
Kao što je prethodno objašnjeno, na boju krvi u stolici u velikoj meri utiče mesto na kome se krvarenje događa.
Svetla krv u stolici obično je posledica krvarenja u blizini rektuma, završno dela debelog creva.
Najčešće reč je o analnim fisurama ili hemoroidima.
Ponekad i krvarenje iz čira na želucu može dovesti do pojavi svetle, sveže krvi u stolici ili na toalet papiru.
Kada se javiti lekaru?
Preporuka je da se nakon što se primeti krv u stolici i WC papiru poseti lekar kako bi se utvrdio uzrok.
Najčešće, uzrok rektalnog krvarenja su hemoroidi, no i druga znatno ozbiljnija stanja mogu dovesti do krvarenja i zahtevati hitno lečenje, stoga ne treba odlagati pregled.
U slučaju kada je bol stalno prisutan ili se pogoršava, ili se simptomi ne popravljaju nakon dve nedelje, lekarski pregled je neophodan.
Pored toga, pojava tamne ili guste krvi u stolici, ili crne, lepljive stolice, može biti simptom stanja koja zahtevaju neodložno lečenje.
Na kraju, u slučaju obilnog krvarenja ili prisustva drugih tegoba poput vrtoglavice, slabosti ili konfuzije, neophodno je hitno potražiti lekarsku pomoć.
Postavljanje dijagnoze
Nakon uzimanja anamneze, simptoma, medicinske istorije i drugih faktora, doktor gastroenterologije odlučiće koja dijagnostička sredstva je potrebno koristiti.
Neki od testova i analiza koji se uobičajeno koriste su rektalni pregled ili FOB test.
FOB test je analiza koja pokazuje da li je prisutno okultno krvarenje u stolici, a zapravo je akronim engleskog naziva ovog testa, Fecal Occult Blood Test – FOBT.
Okultno krvarenje je skriveno, nevidljivo krvarenje, i podrazumeva laboratorijsku analizu uzorka stolice.
Druge analize stolice takođe mogu biti potrebne, uključujući prisustvo bakterija, virusa, parazita i drugih mikroorganizama, najčešće uz pomoć analize koja se naziva koprokultura.
Kalprotektin je još jedna vrsta analize stolice koja ima važnu ulogu u dijagnostici.
Pored toga, analize krvi su deo uobičajenog protokola postavljanja dijagnoze kada se jave problemi sa digestivnim traktom, uključujući i krv u stolici.
Kompletna krvna slika i biohemijski parametri najčešće se koriste kako bi se videlo da li je prisutna anemija, upala ili infekcija.
Dodatni pregledi poput kolonoskopije, sigmoidoskopije ili gastroskopije mogu biti neophodni.
Tokom ovih pregleda, kroz usta ili anus pacijenta se uvodi tanka cev sa kamerom kako bi se pregledali organi gornjeg ili donjeg dela digestivnog trakta.
Na kraju, ultrazvučni i radiološki pregledi su takođe često deo pregleda kojim se postavlja dijagnoza i utvrđuje uzrok pojave krvi u stolici.
Lečenje
Lečenje direktno zavisi od uzroka koji dovodi do pojave krvi u stolici.
Terapija može uključivati promene u načinu ishrane ili života, povećan unos vlaknaste hrane, upotrebu različitih lekova i suplemenata ili operaciju.
Hemoridi i analne fisure najčešći su uzrok pojave krvi u stolici, a kod oba stanja do olakšanja tegoba mogu dovesti adekvatna hidratacija, povećan unos vlakana i biljne hrane, pre svega voća i povrća.
Različite kreme, masti, čajevi i drugi preparati su dostupni za smanjenje simptoma hemoroida.
Druga stanja, poput inflamatornih bolesti creva, infekcija, čira na želucu i drugih, zahtevaju adekvatnu medicisku terapiju.
Nakon utvrđivanja tačnog uzroka, doktor će predložiti najoptimalniji način lečenja.
Zaključak
Krv u stolici je neprijatan događaj koji može imati različite uzroke.
Neki od njih su relativno bezopasni, ali ovo stanje može biti i alarmatno i zahtevati hitno i ozbiljno lečenje.
Zatvor, hemoroidi, analne fisure, kolitisi, infekcije, kancer i druge bolesti i stanja mogu biti razlozi koji dovode do pojave krvi u stolici i rektalnog krvarenja.
Lečenje zavisi od uzroka i može uključivati promene u načinu ishrane i života, upotrebu lekova ili operaciju.
