Dizenterija je crevna infekcija koja izaziva dijareju koja sadrži krv ili sluz, grčeve u stomaku, mučninu, povraćanje i groznicu.
Uzrok dizenterije može biti bakterijska ili parazitska infekcija do koje dolazi nakon konzumacije kontaminirane hrane ili vode, ili dodirivanjem kontaminiranih površina, a zatim dodirivanjem usta.
U ovom članku objasnićemo šta je dizenterija, koje vrste postoje, koji su simptomi, kako izgleda lečenje, na koji način se prenosi i druge važne teme.
Šta je dizenterija?
Dizenterija je infekcija koja pogađa gastrointestinalni trakt, i koja najćešće uzrokuje krvavu dijareju, a ponekad i sluz u stolici.
Vrste i uzroci
Postoje dve glavne vrste dizenterije, odnosno dva glavna uzročnika infekcije, od čega zavisi i način lečenja.
Vrste dizenterije su:
- Bacilarna dizenterija
- Amebna dizenterija
U nekim slučajevima do dizanterije može doći i usled iritacije creva hemikalijama, a ponekada uzrok ostaje nepoznat.
Bacilarna dizenterija ili šigeloza
Bacilarna dizenterija naziva se i bakterijska dizenterija, a uzrok ove vrste su različite vrste bakterija.
Najčešće je u pitanju bakterija pod nazivom Shigella, kada izaziva stanje koje se naziva šigeloza.
Druge bakterije koje mogu biti uzročnici dizenterije su Campylobacter, Salmonella ili Escherichia coli.
Do infekcije dolazi usled konzumacije kontaminirane vode ili hrane, kontakta sa kontaminiranim površinama a zatim dodirivanjem usta, seksualnim odnosom sa zaraženom osobom ili nepranjem ruku nakon odlaska u toalet.
Šigela bakterije mogu se naći u stolici osobe koja je zaražena i nakon dve nedelje od prestanka simptoma infekcije, pa je važno nastaviti sa pridržavanjem dobre higijene kako bi se sprečilo prenošenje infekcije.
Amebna dizenterija
Uzročnim amebne ili amebične dizenterije je jednoćelijski parazit Entamoeba histolitica.
Ova vrsta dizenterije češće se javlja u tropskim područjima i zemljama u razvoju, sa lošim higijenskim uslovima.
Infekcija se širi na isti način kao kod bacilarne dizenterije, konzumiranjem kontaminirane hrane i pića, lošom higijenom ili kontaktom sa kontaminiranim površinama i predmetima.
Pod povećanim rizikom od amebne dizenterije su određene grupe ljudi, uključujući:
- Trudnice
- Novorođenčad
- Osobe koje uzimaju kortikosteroide
- Neuhranjene osobe
- Osobe koje žive sa rakom
Simptomi
Simptomi dizeterije razlikuju se u manjoj meri u zavisnosti da li je infekcija bakterijska ili parazitska.
Simptomi bacilarne dizenterije
Bakterija šigela je najčešći uzročnik dizenterije. Simptomi šigeloze obično se ispoljavaju dan ili dva nakon kontakta sa bakterijom, i traju između pet i sedam dana.
Simptomi bacilarne dizenterije mogu da uključuju:
- Dijareju, a ponekad se javlja i krv u stolici
- Groznicu
- Bol u stomaku
- Osećaj potrebe za pražnjenjem creva čak i kada su ona prazna
- Malaksalost i slabost
- Mučninu i povraćanje
Bol u predelu abdomena može biti lokalizovan ili opšti, odnosno može pogađati određene delove poput bola u želucu, ili cele delove stomaka, poput bola u donjem delu stomaka.
Iako najčešće traju pet do sedam dana, simptomi kod nekih ljudi mogu biti prisutni četiri nedelje ili duže.
U nekim slučajevima može proći i nekoliko meseci dok se pražnjenje creva u potpunosti ne normalizuje.
Hrana bogata vlaknima može biti od koristi u rešavanju problema sa dijarejom i pomoći u formiranju stolice.
Usled dijareje i bržeg prolaska hrane kroz creva, može se javiti zelena stolica. Osim toga, ako je u stolici prisutna sluz, stolica žute ili blede boje nije retkost.
Simptomi amebne dizenterije
Amebna dizenterija je u razvijenom delu sveta prilično retka, i obično se vezuje za tropska područja.
Simptomi amebne dizenterije uključuju:
- Bol ili grčeve u stomaku
- Vodenastu stolicu, koja može sadržati krv, sluz ili gnoj
- Povremen zatvor
- Gubitak telesne mase
- Gasove, nadimanje i nadutost stomaka
- Povišenu telesnu temperaturu
- Umor
Iako retko, parazit Entamoeba histolitica koji je uzročnik ove vrste dizenterije može ući u krvotok i napasti jetru.
Ovo dovodi do formiranja apscesa i nakupljanja gnoja, što može izazvati uporno štucanje, žuticu, znojenje i gubitak apetita.
Dijagnoza i lečenje
Ukoliko su prisutni simptomi koji ukazuju na dizenteriju, neophodno je laboratorijskom analizom stolice utvrditi da li je ona posledica infekcije bakterijom ili parazitom.
Ponekada je teško postaviti brzu dijagnozu dizenterije, budući da su simptomi veoma slični simptomima koje izazivaju trovanje hranom ili stomačni grip.
U slučaju da se osoba nedavno vratila iz zemlje u kojoj je povećan rizik od infekcije amebnom dizenterijom, a test stolice je negativan, dodatna ispitivanja poput kolonoskopije, ultrazvučnog pregleda ili ponovne analize stolice mogu biti neophodni.
Nezavisno od toga šta je uzrok dijareje i povraćanja, osoba koja pati od ovih simptoma mora konzumirati dovoljnu količinu tečnosti kako bi se sprečila dehidratacija.
U slučaju da nastupi teška dehidracija može biti neophodna intravenska nadoknada tečnosti i elektrolita.
Lečenje bacilarne dizenterije
Bacilarna dizenterija obično ne zahteva lečenje, a tegobe i simptomi prolaze nakon tri do sedam dana.
Tokom ovog perioda, posebno ukoliko osoba ima dijeraju ili povraća, neophodno je voditi strogog računa o unosu tečnosti, kako bi se sprečila dehidracija i sve komplikacije i rizici povezani sa ovim stanjem.
Najbolji način da se spreči dehidratacija organizma i ubrza oporavak jeste povećan unos vode, biljnih nezaslađenih čajeva, mineralne ili gazirane vode, voća i povrća, mleka ili biljnih mleka, limunade, kokosove vode i sličnih napitaka.
Pored toga, nadoknada elektrolita uz pomoć sportskih pića ili dodataka ishrani može biti od koristi u slučaju teške dijareje.
Ukoliko je prisutna krv u stolici, trebalo bi izbegavati upotrebu lekova protiv dijareje.
U slučajevima teže infekcije, doktor može prepisati antibiotike, no ni u kom slučaju ne treba pribegavati samoinicijativnom lečenju antibioticima, bez lekarskog recepta.
Tokom upotrebe antibiotika, trebalo bi uključiti probiotike, kako bi se očuvala crevna flora i dobre bakterije.
Kad se pije probiotik, njegovo uzimanje neophodno je odvojiti najmanje dva časa od uzimanja antibiotika, kako bi se sprečilo uništavanje i korisnih bakterija iz suplementa.
Lečenje amebne dizenterije
Lečenje amebne dizenterije najčešće podrazumeva upotrebu antibiotika. Uobičajeno je da se koristi kombinacija dve vrste antibiotika kako bi se suzbila parazitska infekcija.
Terapija obično traje oko deset dana kako bi se ubili paraziti u crevima, krvi i želucu.
Za razliku od bacilarne dizenterije, amebna dizenterija se obično leči antibioticima čak i kada simptomi nisu prisutni.
U retkim slučajevima, kao komplikacija ove vrste dizenterije mogu se javiti problemi sa crevima ili apscesi jetre, što može zahtevati hiruršku intervenciju.
Prenošenje i prevencija
Prevencija i smanjenje rizika od zaraze dizenterijom je posebno važna za ljude koji putuje u tropske zemlje i zemlje u razvoju, gde je povećan rizik od zaraze.
Kako bi se smanjila šansa od infekcije, potrebno je održavanje dobre higijene i strogo vođenje računa o vodi i namirnicama koje se konzumiraju.
Dobra higijena podrazumeva često pranje ruku, a obavezno nakon korišćenja kupatila i odlaska u toalet, kao i pre i posle kuvanja.
Kada je reč o konzumaciji hrane i pića u rizičnim područjima, trebalo bi konzumirati isključivo zatvorena pića ili vodu koja je ključala najmanje jedan minut, i izbegavati sva prethodno otvorena pića i kockice leda.
Trebalo bi izbegavati sveže voće i povrće za koje nije sigurno da je temeljno oprano i oljušteno.
U ovim područjima takođe se treba uzdržavati od konzumacije nepasterizovanog mleka i mlečnih proizvoda, kao i ulične hrane za koje nije potpuno sigurno da je pripremljena i čuvana u skladu sa strogim higijenskim uslovima.
Kako bi se sprečilo prenošenje dizenterije, u slučaju da se javi dijareja ili drugi simptomi, pa sve do proteka najmanje sedam dana od prestanka tegoba, trebalo bi u potpunosti se uzdržavati od svake vrste seksualnog odnosa, uključujući vaginalni, oralni i analni.
Pored toga, u istom periodu trebalo bi izbegavati plivanje u bazenima, korišćenje saune i slično.
Komplikacije
Dizenterija može izazvati komplikacije, posebno kod ljudi sa oslabljenim imunološkim sistemom.
Neke od mogućih komplikacija dizenterije uključuju:
- Dehidracija. Uporna dijareja i povraćanje mogu dovesti do dehidracije. Kod male dece i beba ovo može izazvati stanje opasno po život veoma brzo.
- Apsces jetre. Amebna dizenterija može izazvati apsces u jetri i zahtevati operaciju.
- Postinfektivni artritis. Šigeloza kao komplikaciju može imati postinfektivni artritis, a simptomi uključuju bol, upalu i ukočenost u zglobovima.
- Hemolitičko-uremijski sindrom. Kod ovog stanja dolazi do oštećivanja krvnih sudova u bubrezima, a u pitanju je retka komplikacija infekcije bakterijom Shigella.
- Infekcija krvi. Ukoliko bakterije oštete sluznicu creva i uđu u krvotok, može doći do infekcije krvotoka koja se zove sepsa.
Kada postoji sumnja da su se razvile komplikacije dizenterije neophodno je bez odlaganja potražiti medicinsku pomoć.
Zaključak
Dizenterija je infekcija pogađa digestivni trakt, a koja najčešće izaziva dijareju koja može sadržati krv ili sluz.
Drugi simptomi koji se mogu javiti uključuju bol ili grčeve u stomaku, povraćanje, mučninu i povišenu telesnu temperaturu.
U zavisnosti od uzročnika infekcije, razlikuju se bacilarna i amebna dizenterija.
U oba slučaja, do infekcije dolazi konzumacijom kontaminirane hrane, ili kontaktom sa kontaminiranim površinama ili vodom, a zatim dodirivanjem usta.
Lečenje zavisi od težine simptoma i uzroka, a može uključivati upotrebu antibiotika.
Nadoknada tečnosti i elektrolita je od ključnog značaja tokom oporavka u slučaju dijareje i povraćanja, kako bi se sprečila dehidratacija organizma.
Mere prevencije pre svega se svode na održavanje dobre higijene kao i striktno vođenje računa o konzumiranoj hrani i pićima, posebno u delovima sveta gde je rizik od dizenterije povećan.
