Prekomerno razmnožavanje bakterija u tankom crevu, obično se naziva akronimom SIBO od engleskog naziva, javlja se kada dođe do povećanog broja bakterija u tankom crevu.
SIBO dovodi do različitih problema sa varenjem, uključujući nadimanje, bol, dijareju ili zatvor.
Sam naziv SIBO akronim je od početnih slova naziva ovog stanja na engleskom jeziku, small intestinal bacterial overgrowth.
U ovom članku objasnićemo šta je SIBO, koji su simptomi i uzroci, kako izgleda SIBO test, šta je optimalna dijeta odnosno režim ishrane kod ovog stanja i kako izgleda lečenje.
Šta je SIBO?
SIBO je skraćenica za prekomerni rast bakterija u tankom crevu.
Ovo podrazumeva da su bakterije koje žive u tankom crevu prisutne u prevelikom broju i da je došlo do poremećaja normalne ravnoteže crevne flore.
Prisustvo bakterija u tankom crevu je prirodno, normalno i zdravo stanje, no kada je njihov broj prevelik ili je ravnoteža dobrih i štetnih bakterija narušena, može doći do problema sa varenjem.
Ovo je posebno izraženo ukoliko su bakterije koje su se prenamnožile loše bakterije.
Kada ove bakterije premaše broj dobrih bakterija, istovremeno koristeći hranu koja nije namenjena njima, može doći do pojave simptoma koji su karakteristični za SIBO.
Simptomi
Simptomi SIBO-a mogu se razlikovati od osobe do osobe, u zavisnosti od toga koliko je povećano prisustvo bakterija, kao i da li su prisutna druga stanja koja mogu uticati na intenzitet SIBO simptoma.
Pored toga, vrsta bakterija koja se prekomerno namnožila utiče na to koje i koliko intenzivne tegobe će se javiti.
Studije pokazuju da bakterije koje proizvode vodonik čeśće dovode do dijareje, dok vrste koje proizvode metan češće dovode do zatvora.
SIBO simptomi uglavnom su ograničeni na varenje i probleme sa probavom, i mogu uključivati:
- Bol u želucu ili drugim delovima abdomena, posebno nakon jela
- Nadimanje i povećano stvaranje gasova, što može dovesti do krčanja creva
- Grčeve
- Dijareju ili zatvor
- Loše varenje i mučninu
- Prerani ili stalni osećaj sitosti
Neočekivan i neobjašnjiv gubitak telesne mase još jedan je od simptoma do koga SIBO može dovesti, kao i pojavu određenih nutritivnih nedostataka, poput vitamina B12.
Test
SIBO test podrazumeva pre svega izdisajni test, sličan onom koji se koristi za dijagnozu heliko bakterije.
Ukoliko su prisutni simptomi SIBO, gastroenterolog će uzeti detaljnu anamnezu, uključujući sve prisutne simptome i istoriju bolesti.
Fizički pregled, uz palpaciju odnosno opipivanje stomaka je uobičajen kod svih problema sa digestivnim traktom, a dodatne analize poput analiza krvi ili stolice mogu biti neophodni kako bi se pronašao uzrok tegoba.
Pored toga, rezultat fekalnog kalprotektin testa može biti pozitivan kod ovog stanja, odnosno vrednosti kalprotektina u stolici mogu biti umereno povišene.
Dijeta
SIBO dijeta, odnosno izmenjen način ishrane, neće dovesti do izlečenja, ali može olakšati simptome.
Ipak, ono što odgovara jednoj osobi koja pati od SIBO sindroma, možda neće odgovarati drugoj, pa je potrebno naći adekvatan način ishrane.
Jedan od popularnih načina ishrane je ishrana sa niskim sadržajem FODMAP-a, koja se preporučuje i kod simptoma nervoznih creva.
Sam naziv FODMAP dolazi od engleskog naziva vrsta ugljenih hidrata koje mogu izazvati probleme sa varenjem kod nekih osoba.
To su fermentabilni oligosaharidi, disaharidi, monosaharidi i polioli.
Ove vrste ugljenih hidrata ljudsko telo ne može da svari, pa ograničavanje hrane sa visokim sadržajem FODMAP može smanjiti gasove, nadimanje, zatvor i dijareju, glavne SIBO simptome.
Dijareja može uzrokovati brži prolazak hrane kroz creva, što u nekim slučajevima dovodi do zelene stolice.
Sa druge strane, žuta stolica može ukazivati na loše varenje i apsorpciju masne hrane.
Namirnice sa visokim sadržajem ovih ugljenih hidrata koje bi trebalo izbegavati su:
- Mleko i mlečni proizvodim
- Proizvodi na bazi pšenice, posebno kod osoba koje pate od celijakije ili intolerancije na gluten
- Mahunarke, poput pasulja, sočiva i leblebija
- Određene vrsta povrća, na primer luk (beli i crni), krstašice (brokoli, prokelj), artičoke, špargle
- Određene vrsta voća, na primer jabuke, kruške, šljive, breskve, trešnje
Sa druge strane, namirnice koje imaju nizak sadržaj FODMAP-a, i koje treba povećati u ishrani su:
- Jaja i meso
- Mlečne proizvode bez laktoze i biljna mleka
- Žitarice (pirinač, ovas, kinoa)
- Povrće (krompir i mladi krompir, patlidžan, krastavac, tikvica, paradajz)
- Voće (grožđe, pomorandze, jagode, bobičasto voće, ananas)
Eliminaciona dijeta i vođenje dnevnika ishrane
Najbolji način da se utvrdi koje namirnice su okidači pojave tegoba prekomernog razmnožavanja bakterija u tankom crevu jeste izbacivanje određenih namirnica i vođenje dnevnika ishrane.
Ovo podrazumeva da se u dnevnik ishrane unese koje su namirnice konzumirane, i da li su izazvale pojavu tegoba ili ne.
Nakon što se utvrdi koje namirnice stvaraju tegobe, one se trajno mogu isključiti iz ishrane. Isto tako, one namirnice koje ne dovode do pojave tegoba treba vratiti u ishranu.
Nema potrebe isključivati čitave grupe namirnica, već samo konkretne namirnice koje dovode do problema i pogoršavanja simptoma.
Šta više, ne preporučuje se isključivanje čitavih grupa namirnica, budući da ovo može dovesti do različitih nedostataka u ishrani, pre svega vitamina i minerala.
SIBO se često povezuje sa osetljivošću na određene namirnice, no test intolerancije na hranu smatra se veoma nepouzdanim i ne preporučuje se kao dijagnostičko sredstvo.
Eliminaciona dijeta koja podrazumeva metod pokušaja i pogreške je zlatni standard u utvrđivanju problematičnih namirnica.
Uzroci
Uzrok koji dovodi do pojave SIBO sindroma nije u potpunosti jasan, ipak određeni faktori rizika i obrasci se ponavljaju i mogu da doprinesu da dođe do pojave ovog stanja.
Slaba pokretljivost creva može biti jedan od potencijalnih uzroka koji dovode do SIBO-a.
Creva guraju hranu i bakterije kroz digestivni trakt, što sprečava preveliku akumulaciju bakterija u tankom crevu.
Kada je ovaj mehanizam usporen, hrana fermentiše u tankom crevu i stvara plodno tlo za akumulaciju i razmnožavanje bakterija.
Disbioza, odnosno narušena ravnoteža između dobrih i loših bakterija još jedan je od mogućih uzroka, do koga može doći usled previše loših, ili premalo dobrih bakterija u crevima.
Istraživanja pokazuju da osobe sa sindromom nervoznih creva često imaju manju raznolikost bakterija u crevima, kao i manje korisnih bakterija.
Istovremeno, kod ovih osoba prisutan je povećan broj bakterija koje proizvode metan, što smanjuje pokretljivost creva, dovodi do pojave zatvora i drugih tegoba.
Povremen zatvor može se rešiti uz pomoć prirodnih laksativa ili lekova, no kod hroničnih stanja neophodno je lečenje primarnog uzroka.
Nizak nivo želudačne kiseline, odnosno hipohlorhidrija, omogućava bakterijama da nastane delove digestivnog sistema koje inače ne bi, budući da okruženje nije dovoljno kiselo da ih eliminiše.
Lekovi poput inhibitora protonske pumpe, koji se koriste kod gorušice usled vraćanja kiseline ili GERB-a mogu biti jedan od uzroka smanjene količine želudačne kiseline.
Pored lekova, osobe koje pate od gastritisa ili su bile podvrgnute gastrektomiji su pod povećanim rizikom od hipohlorhidrije i SIBO.
Preterana konzumacija alkohola može oštetiti mikrobiom u crevima, creva i crevne zidove, i izazvati upalne procese što može dovesti do razvoja SIBO.
Na kraju, određene promene u digestivnom traktu mogu biti uzrok pojave ovog stanja. Na primer, ove promene mogu biti fistule, skraćeno debelo crevo ili stanja kao što su divertikuloza i divertikulitis tankog creva.
Kod ovih stanja može se javiti i tanka stolica, budući je oblik debelog creva promenjen.
SIBO je povezan sa različitim stanjima, kao što su virusni gastroenteritis, celijakija, Kronova bolest, ciroza i druge bolesti ili operacije koje utiču na digestivni trakt.
Lečenje
Kako se SIBO može javiti iz različitih, složenih razloga, lečenje može biti teško.
Kad god je to moguće, SIBO se leči rešavanjem osnovnog zdravstvenog problema, na primer hirurškim rešavanjem fistule.
Kada to nije moguće, terapija se fokusira na ispravljanje nedostataka u ishrani i eliminisanje prekomernog rasta bakterija.
U tom slučaju, SIBO se najčešće leči kombinacijom antibiotika i promenama u ishrani.
Antibiotici
Za većinu ljudi, osnovni način lečenja prekomernog rasta bakterija je upotrebom antibiotika.
Kratkotrajna primena antibiotika često značajno smanjuje broj loših bakterija, no bakterije se mogu vratiti kada se sa terapijom prekine.
Ovo znači da će kod nekih ljudi lečenje morati da bude dugotrajno.
Doktori mogu vremenom menjati vrste antibiotika kako bi sprečili da bakterije razviju rezistentnost, odnosno postanu otporne na jednu vrstu antibiotika.
Antibiotici uništavaju većinu crevnih bakterija, kako korisnih, tako i štetnih.
Kao posledica toga, antibiotici mogu izazvati neke od problema koje pokušavaju da izleče, uključujući dijareju, pojavu kandide u crevima ili ustima i druge probleme.
Unapređivanje kvaliteta ishrane
Ispravljanje nedostataka u ishrani je ključni deo lečenja SIBO, posebno kod ljudi sa ozbiljnim gubitkom telesne mase.
Za procenu zdravstvenog statusa telesne mase može se koristiti BMI kalkulator.
Ukoliko je prisutan određen nedostatak vitamina ili minerala, oni se moraju suplementirati.
Veoma često kod osoba koje pate od SIBO mogu se razviti nedostaci vitamina B12, kalcijuma i gvožđa.
Pored toga, oštećenje tankog creva može uzrokovati gubitak sposobnosti varenja mlečnog šećera, odnosno laktoze.
U tom slučaju neophodno je izbegavati ili u potpunosti izbaciti iz ishrane proizvodu koji sadrže laktozu, ili koristiti preparate laktaze, digestivnog enzima zaduženog za varenje laktoze.
Jogurt može biti prihvatljiva opcija, budući da bakterije koje se koriste i razvijaju u procesu proizvodnje jogurta prirodno razgrađuju laktozu.
Pored toga, uključivanje nekih namirnica i začina može pomoći ublažavanju tegoba.
Korišćenje korijandera, đumbira, anisa, kumina, ćurekota i sličnih začina može smanjiti nadutost i mučninu i ubrzati varenje.
Zamena mleka sa biljnim mlekom takođe može biti dobra opcija.
Probiotici i SIBO
Uzimanje probiotika može pomoći da se bakterije u crevima vrate u normalu.
Studije koje su se bavile efikasnošću upotrebe probiotika u lečenju SIBO dale su različite rezultate.
Studija iz 2010. godine pokazala je je upotreba probiotika u lečenju SIBO čak i efikasnija od upotrebe antibiotika.
Međutim, neke kasnije studije nisu uspele da dokažu da je primena probiotika u terapiji SIBO dala ikakve rezultate.
Komplikacije
U slučajevima kada je SIBO ozbiljan ili se ne leči može doći do ozbiljnog zatvora ili hronične dijareje.
Ovo može dovesti do komplikacija kao što su nedostaci vitamina i minerala, gubitak telesne mase, dehidratacija ili razvoj hemoroida.
Ove komplikacije mogu uticati na mnoge aspekte zdravlja, uključujući nivo energije, hormone i mentalno zdravlje osobe.
Pored toga, život sa SIBO može biti naporan, izazivajući stres, anksioznost i loše raspoloženje.
Zaključak
SIBO se javlja kada se bakterije u tankom crevu prenamnože, što može izazvati simptome kao što su nadimanje, dijareja i zatvor.
SIBO test podseća na testiranje na heliko bakteriju, budući da je reč o izdisajnom testu, no za postavljanje dijagnoze ponekada će biti potrebne i analize krvi ili stolice.
Lečenje SIBO obično uključuje uzimanje jednog ili više antibiotika za uklanjanje prekomernog rasta bakterija, kao i uvođenje promena u način ishrane.
