Buscopan je lek koji se decenijama koristi kako za akutne, tako i za hronične probleme sa grčevima u stomaku i karlici.
Lek Buscopan sadrži aktivnu supstancu hioscin-butilbromid, koja olakšava simptome nervoznih creva, kamena u žučnoj kesi ili bubrezima, kao i bolne menstruacije.
Bol, grčevi i nelagodnost u abdomenu spadaju u najčešće tegobe koje povremeno pogađaju svakoga tokom života, pa ne čudi da se Buscopan veoma često koristi i nalazi u brojnim kućnim apotekama, budući da se može kupiti bez lekarskog recepta.
Česti uzroci bolova u stomaku uključuju grčeve creva, pojačanu peristaltiku, nadimanje i različite vrste iritacija gastrointestinalnog sistema.
U ovom članku objasnićemo šta je Buscopan i za šta se koristi, kako deluje, način doziranja i upotrebe, kao i moguće nuspojave.
Šta je Buscopan i kako deluje
Buscopan je zaštitni naziv za lek koji sadrži aktivnu supstancu hioscin-butilbromid.
Ova materija pripada grupi antimuskarinskih ili antiholinergičkih lekova, tačnije, spada u klasu spazmolitika.
Spazmolitici smanjuju grčeve mišića glatke muskulature u organima kao što su creva, žučni putevi, mokraćni putevi i materica.
Hioscin-butilbromid blokira muskarinske receptore za acetilholin u glatkim mišićnim ćelijama.
Acetilholin je neurotransmiter koji, kada se veže za te receptore, izaziva kontrakciju mišićnih vlakana i povećanu peristaltiku, odnosno pokrete creva.
Kada Buscopan spreči acetilholin da se veže za te receptore, smanjuje se učestalost i intenzitet grčeva, a rezultat je opuštanje mišića u crevima, bešici, žučnoj kesi i drugim organima, čime se bol i osećaj zategnutosti ili stezanja ublažavaju.
Buscopan je često prvi izbor kod grčeva i bolova u abdomenu zahvaljujući činjenici da ima relativno precizan efekat na glatku muskulaturu gastrointestinalnog i urogenitalnog trakta, a manje prelazi krvno-moždanu barijeru u poređenju sa nekim starijim lekovima.
Ovo u praksi znači da dovodi do manje centralnih nuspojava, poput pospanosti ili konfuzije, i da je usmeren uglavnom na periferne organe.
Ovo je jedan od razloga zašto se Buscopan često koristi u gastroenterologiji, ali i u ginekološkoj praksi, za ublažavanje spazama.
Za šta se koristi Buscopan
Zahvaljujući sposobnosti da opusti grčeve glatkih mišića, Buscopan se koristi za više različitih kliničkih situacija.
Spazam creva
Spazam creva može izazvati različite simptome, uključujući grčeve, oštar bol, osećaj stezanja ili konstantno nadimanje.
Kod osoba koje pate od sindroma nervoznih creva, bol se često naglo javlja i može trajati od nekoliko sekundi do nekoliko sati.
Uz to, neprijatno nadimanje, nadutost i grčevi u stomaku mogu ometati svakodnevne aktivnosti i izazvati značajan stres.
U ovim situacijama Buscopan može pružiti olakšanje, budući da opušta glatke mišiće crevnog zida i time smanjuje intenzitet i učestalost spazama.
Ipak, treba imati u vidu da iako Buscopan ublažava simptome, pacijenti sa nervoznim crevima obično moraju promeniti životne navike i način ishrane, kako bi se simptomi dugoročno držali pod kontrolom.
Oslanjanje isključivo na lekove nije najbolji pristup, ali uzimanje Buscopana za nervozna creva može pomoći da se bol i grčevi svedu na minimalni nivo, poboljšavajući svakodnevno funkcionisanje.
Stanja koja pogađaju žučnu kesu
Kamen u žučnoj kesi ili žučnim kanalima je jedan od najčešćih problema koji pogađaju žučnu kesu.
Bolovi usled kamena u žuči se često se javljaju nakon masnog obroka i mogu biti praćeni mučninom ili osećajem pritiska u gornjem desnom delu stomaka, ili bolom ispod desnog rebra.
Buscopan olakšava takve simptome sprečavanjem prekomernog reagovanja glatkih mišića žučnih puteva, čime umanjuje intenzitet grčeva i doprinosi boljem protoku žuči.
Kod veoma intenzivnih bolova, Buscopan se može koristiti u kombinaciji sa analgeticima, uz prethodnu konsultaciju sa lekarom.
S druge strane, Buscopan ne razlaže sam kamen niti ima efekat osnovni uzrok, ali može biti veoma koristan za privremeno upravljanje bolom do sprovođenja odgovarajuće terapije.
Vrlo često neophodna je hirurška intervencija, što zahteva poseban režim ishrane posle operacije žučne kese, uzdržavanje od napora i fizičkih aktivnosti i dovoljno odmora.
Blaži slučajevi možda neće zahtevati operaciju. Ishrana kod bola u žučnoj kesi, kao i određene životne navike, ponekad su dovoljni da smanje simptome i smire napad žuči.
Kamen u bubregu
Kamen u bubregu ili mokraćnim putevima često izaziva nagli i ekstremno jak bol, koji se smatra za jedan od najintenzivnijih bolova koje čovek može doživeti.
Bol se obično javlja u lumbalnom, odnosno donjem delu leđa, i širi se ka preponama ili donjem stomaku, praćen intenzivnim grčevima.
U ovim situacijama, Buscopan može biti od velike koristi, jer opušta mišiće uretera i smanjuje grčenje koje pojačava bol dok kamen prolazi.
Iako Buscopan ne može, niti se koristi sa idejom da zameni analgetike, često se daje u kombinaciji sa njima.
Analgetici blokiraju percepciju bola, dok Buscopan direktno deluje na proces grčenja, što značajno smanjuje bol i olakšava period do izbacivanja kamena, te omogućava obavljanje svakodnevnih obaveza.
Osim lekova, unos velike količine tečnosti pomaže da se kamen što pre izbaci.
Menstrualni bolovi
Kod mnogih žena, period menstruacije praćen je jakim grčevima i bolovima u donjem stomaku i karlici, koji se nazivaju dismenoreja.
Ovi grčevi su posledica kontrakcija materice koje služe za uklanjanje sluzokože.
Analgetici i nesteroidni antiinflamatorni lekovi su često prvi izbor za olakšavanje ovih bolova, dok se Buscopan ponekad dodaje kao efikasno rešenje upravo zbog sposobnosti opuštanja glatkih mišića materice.
Kod nekih žena, Buscopan bolje smanjuje osećaj pritiskanja ili uvrtanja koje prati menstruaciju.
Pomoć pri dijagnostičkim procedurama
Buscopan se povremeno koristi u okviru različitih dijagnostičkih pregleda abdomena, kao što su radiološko snimanje creva, ultrazvuk abdomena, gastroskopija, pa čak i kolonoskopija.
Buscopan ima sposobnost da smanji pokretljivost i grčenje organa, što doktorima omogućava da dobiju jasniju sliku tokom radiološkog pregleda.
Primena Buscopan-a u kolonoskopiji pokazala se naročito korisnom jer ublažava nevoljne kontrakcije creva, olakšava prolaz endoskopa i skraćuje trajanje procedure, istovremeno smanjujući osećaj nelagodnosti kod pacijenta tokom pregleda.
U ovim slučajevima, Buscopan se daje uglavnom jednokratno, pre ili tokom procedure, i to uglavnom u obliku injekcije pod kontrolom medicinskog osoblja.
Druga stanja
Buscopan se može primeniti i kod retkih ili manje uobičajenih situacija, gde je primarna tegoba posledica grčenja glatkih mišića.
Na primer, u ginekologiji se ponekad koristi za smirenje spazama cerviksa pre određenih intervencija ili pregleda, što može olakšati sam postupak i smanjiti neprijatnost.
Takođe, kod određenih disfunkcionalnih poremećaja pokretljivosti jednjaka ili želuca, Buscopan se može iskoristiti za prolazno smanjenje spazama.
Ipak, svaka od ovih primena zahteva individualni pristup i procenu lekara.
Kako se koristi Buscopan
Buscopan dolazi u različitim farmaceutskim oblicima, što olakšava prilagođavanje tretmana potrebama pacijenta i kliničkoj situaciji.
Dva najčešća oblika, koja su dostupna i u Srbiji su:
- Buscupan tablete: Buscopan tablete su najčešći oblik za ambulantnu, odnosno kućnu upotrebu. Uobičajena doza za odrasle i decu stariju od 12 godina jesu dve tablete od po 10 mg, četiri puta na dan. Doza i raspored uzimanja može varirati u zavisnosti od intenziteta simptoma. Kod nekih ljudi je dovoljno uzimanje samo jedne doze.
- Ampule za injekciju: Buscopan injekcije se koriste kada je potreban brz efekat ili ako pacijent ne može da uzima lek oralnim putem, usled povraćanja ili problema sa refleskom gutanja. Ovaj oblik Buscopan-a najčešće se daje u bolničkim uslovima, kod jakih grčeva u stomaku, kamena u žučnoj kesi ili bubregu.
U nekim zemljama dostupan postoji oblik sa većom količinom aktivne supstance, na primer, 20 mg, koji se često prodaje pod nazivom Buscopan Forte.
Njegova primena je slična, ali se preporučuje ređe doziranje, najčešće jedna tableta dva do tri puta dnevno.
Buscopan tablete se gutaju cele, sa vodom, a iako se mogu mogu uzimati sa hranom ili bez, često se preporučuje uzimanje pre obroka ako je cilj smanjenje grčeva koji se javljaju nakon jela.
Efekat počinje da se oseća nakon 15 do 30 minuta od uzimanja leka, a vrhunac delovanja nastupa nakon oko sat vremena od uzimanja.
Buscopan može biti koristan i kada se uzima povremeno, tokom akutnih epizoda bolova u abdomenu ili grčeva.
S druge strane, za kontrolu simptoma kod hroničnih stanja može biti neophodna kontinuirana upotreba.
Ipak, ukoliko se tegobe ne povuku nakon dve nedelje uzimanje leka, neophodno je prekinuti sa terapijom i javiti se lekaru radi dodatnih dijagnostičkih procedura i utvrđivanja uzroka simptoma.
Dalje dijagnostičke procedure mogu uključivati ultrazvuk abdomena, analize krvi i urina, gastroskopiju i druge.
Neželjene reakcije i kontraindikacije
Buscopan se generalno smatra bezbednim ako se koristi prema uputstvima, ali kao i drugi lekovi, može izazvati određene nuspojave.
Najčešće nuspojave uključuju:
- Suva usta: Antimuskarinski efekat Buscopana utiče i na pljuvačne žlezde, pa može doći do smanjenog lučenja pljuvačke, te suvih usta ili guste pljuvačke.
- Blaga pospanost ili vrtoglavica: Iako nuspojave poput pospanosti i vrtoglavice nisu izražene kao kod drugih antiholinergika, ove nuspojave se mogu se javiti, a posebno kod uzimanja većih doza.
- Konstipacija ili neredovno pražnjenje creva: Kako Buscopan smanjuje peristaltiku, kod nekih ljudi može se javiti zatvor.
- Problemi sa mokrenjem: Kod osoba sklonih opstrukcijama mokraćnih puteva ili kod starijih muškaraca s uvećanom prostatom, Buscopan može dodatno otežati mokrenje i izazvati zadržavanje urina.
Ređe, ali ozbiljnije alergijske reakcije poput osipa, svraba i oticanja, su retke, ali se mogu javiti.
Kod nekih ljudi može doći do tahikardije ili osećaja lupanja srca, jer Buscopan blokira parasimpatički tonus, što može uzrokovati povećanje srčane frekvencije.
U retkim slučajevima, kod osoba sklonih glaukomu sa uskim uglom, može doći do akutnog napada ovog stanja zbog povećanog očnog pritiska.
Kontraindikacije i posebne more opreza su neophodne kod osoba koje pate od stanja koja uključuju:
- Glaukom uskog ugla: Može doći do povećanja očnog pritiska, pa takvi pacijenti treba da izbegavaju Buscopan ili ga koriste uz strogi nadzor.
- Miastenija gravis: Pošto Buscopan blokira holinergičke puteve, može pogoršati mišićnu slabost kod osoba sa ovom bolešću.
- Opstrukcija creva ili megakolon: U slučajevima gde je lumen creva već sužen, Buscopan može dodatno pogoršavati stanje.
- Trudnoća i dojenje: Iako nema dovoljno velikih studija, Buscopan obično smatra relativno bezbednim u trudnoći, kada lekar proceni da koristi nadmašuju rizike. Uzimanje ovog leka tokom trudnoće i dojenja uvek mora biti uz konsultaciju i pod nadzorom doktora.
Kada se Buscopan kombinuje sa drugim antiholinergicima, kao što su atropin, triseklični antidepresivi i određeni lekovi za Parkinsonovu bolest, može doći do kumulativnog efekta na suvoću usta, zadržavanje mokraće, zamućen vid, pa čak i ozbiljnijih komplikacija kod starijih pacijenata.
Pored toga, pacijenti koji uzimaju antiaritmike ili lekove za hipertenziju, treba proveriti da li antimuskarinsko dejstvo može uticati na srčani ritam.
Buscopan se ponekad koristi zajedno sa analgeticima, poput paracetamola ili nesteroidnih antiinflamatornih lekova, u terapiji jakih bolova uzrokovanih kamenom u bubregu ili žučnoj.
Ova kombinacija je bezbedna za većinu ljudi, ali je važno pažljivo doziranje kod osoba koje pate od gastritisa, čira na želucu ili čira na dvanaestopalačnom crevu.
Pacijenti koji imaju hronične bolesti, poput insuficijencije srca, bubrega ili jetre, kao i stariji pacijenti, moraju koristiti Buscopan uz poseban oprez i konsultaciju sa lekarom kako bi se izbegli neželjeni efekti.
Zamena za Buscopan i alternative
Buscopan je često prvi i najlogičniji izbor za terapiju spazma, ali postoje i druge opcije, kako farmakološke tako i nefarmakološke.
Postoji nekoliko lekova koji se mogu koristiti kao zamena za Buscopan, a to su pre svega spazmolitici na bazi mebeverina, papaverina i drotaverina.
Mebaverin se često koristi kod sindroma nervoznih creva ili SIBO, a njegov efekat usmeren je na glatku muskulaturu creva i ima slabije antiholinergičke efekte.
Antiholinergički efekti podrazumevaju smanjenja spazama glatkih mišića, ali dovode do suvoće usta i usporavanja rada creva.
Paverin i drotaverin se ponekad koriste za grčeve u crevima i mokraćnim putevima, iako mehanizam nije antiholinergički već opuštaju mišiće tako što šire krvne sudove, što poboljšava protok krvi i smanjuje pritisak na mišiće, čime se ublažavaju spazmi i bolovi.
Pored lekova, određeni postupci, promena načina ishrane, čajevi i začini, mogu pomoći u smanjenju tegoba. Prirodni načini imaju slabiji efekat, ali su često dovoljno za kontrolu slabijih simptoma.
- Tople obloge: Primena toplote na stomak može ublažiti blage grčeve i nadimanje, naročito kod menstrualnih bolova.
- Masaža stomaka: Blagi pokreti u smeru kazaljke na satu podstiču kretanje crevnog sadržaja kod blagih smetnji.
- Promene načina ishrane: Kod sindroma nervoznih creva, ograničavanje namirnica okidača, vrlo često namirnica iz grupe fermentabilnih ugljenih hidrata (FODMAP), kao i izbegavanje previše masne i začinjene hrane može smanjiti rizik od grčeva i drugih tegoba.
- Čajevi i začini: Čaj od đumbira, kamilice ili nane, kao i dodavanje i komorača mogu imati opuštajuć efekat na creva, iako su slabijeg intenziteta u poređenju s medicinskim spazmoliticima.
Kad se odlučiti za Buscopan, a kada za druge opcije?
Za dabir najboljeg leka bol i grčeve u trbuhu, ključno je proceniti intenzitet, učestalost i sam uzrok tegoba.
Buscopan prvenstveno cilja opuštanje glatke muskulature i brzo suzbija spazme u organima poput žučne kese ili mokraćnih puteva.
Kod osoba kod kojih postoje kontraindikacije ili rizici od upotrebe ovog leka, poput osoba sa glaukomom, često se savetuje uzimanje drugih spazmolitika, poput mebeverina ili drotaverina, koji imaju blaži efekat, što ih čini sigurnijim izborom
Kod grčeva i bola u stomaku koji potiču od pojačanog lučenja kiseline i oštećenja sluzokože želuca ili jednjaka, poput refluksa kiseline, gastritisa, GERB-a ili čira na želucu, bolji izbor su H2 blokatori, poput famotidina, ili inhibitori protonske pumpe kao što je pantoprazol, odnosno lekovi Controloc i Nolpaza.
Ovi lekovi direktno deluju na uzrok inflamacije i kiseline, umesto da samo trenutno ublažavaju spazme.
Kod stanja izazvanog prekomernim lučenjem želudačne kiseline, Buscopan može biti koristan za kratkoročno suzbijanje bola, ali neće rešiti osnovni problem kao što to čine H2 antagonisti ili inhibitori protonske pumpe.
Iz ovog razloga, najbolje je konsultovati se sa lekarom ili farmaceutom koji mogu pomoći u odabiru najefikasnijeg leka sa najmanjim rizikom od neželjenih efekata.
Cena
Buscopan je lek koji se može kupiti u svim apotekama, a lek se izdaje bez lekarskog recepta.
Pakovanje Buscopan tableta sadrži 20 tableta od 10 mg.
Cena može varirati u zavisnosti od apotekarske ustanove, ali obično iznosi oko 800 dinara.
Zaključak
Buscopan, lek koji sadrži aktivnu supstancuhioscin-butilbromid, jedan je od najčešće korišćenih spazmolitika za ublažavanje bolova i grčeva u abdomenu, žučnim putevima, materici ili mokraćnim kanalima.
Ovaj lek deluje tako što opušta glatke mišiće, čime pomaže u slučajevima sindroma nervoznih creva, menstruacionih bolova, bolova uzrokovanih kamenom u bubregu ili žuči, ali i drugih stanja koje prate grčevi.
Buscopan, naročito u kraćem vremenskom periodu i uz poštovanje preporučenih doza, generalno se dobro toleriše i ne izaziva nuspojave.
Ukoliko simptomi ne prestaju nakon najviše dve nedelje upotrebe Buscopana, neophodno je javiti se lekaru radi ozbiljnije dijagnostike i utvrđivanja uzroka simptoma, te otpočinjanja lečenja.
