Svrab anusa, stanje koje se u medicini naziva pruritus ani, predstavlja neugodan simptom koji se može javljati kod osoba svih uzrasta, uključujući i decu.
Analni svrab može biti kratkotrajan i prolazan, ali i hroničan, izazivajući značajnu nelagodnost.
Iako se često povezuje sa lošom higijenom, postoji širok spektar uzroka koji mogu dovesti do ovog stanja, od blagih iritacija do ozbiljnijih zdravstvenih problema.
Ipak, u većini slučajevima reč je o prolaznim, kratkotrajnim faktorima koji dovode do svraba anusa, na koje se može uticati.
U ovom članku objasnićemo najčešće uzroke svraba anusa, simptome koje mogu da ga prate, kao i načine lečenja i prirodne lekove.
Simptomi
Svrab anusa je simptom, a ne stanje, koje može biti uzrokovano različitim faktorima i zdravstvenim stanjima.
Analni svrab može se javiti samostalno, ali se često javlja u kombinaciji sa drugim simptomima, kao što su:
- Crvenilo i iritacija kože oko anusa
- Peckanje ili osećaj nelagodnosti, posebno nakon pražnjenja creva
- Osetljivost i iritacija kože
- Suva ili zadebljana koža u analnom području
- Pojava osipa ili sitnih pukotina na koži
Ovi simptomi se mogu pogoršati noću, što dodatno povećava nelagodnost i može uticati na kvalitet sna, a samim tim i kvalitet života.
Uzroci
Uzroci koji dovode do svraba anusa su brojni, od bezazlenih, poput iritacije jako začinjenom hranom, preko hemoroida, infekcija, pa sve do ozbiljnih sistemskih bolesti.
Srećom, većina slučajeva svraba anusa ima uzroke na koje se lako može uticati, a samim tim i rešiti ovaj neprijatan problem.
U nastavku slede najčešći uzroci svraba anusa.
Loša higijena ili preterana higijena
Jedan od najčešćih uzroka svraba anusa je slaba higijena.
Nedovoljno temeljno čišćenje nakon pražnjenja creva može dovesti do nakupljanja fecesa i iritacije analne regije, što izaziva svrab.
S druge strane, preterana higijena, naročito često pranje agresivnim sapunima ili upotreba vlažnih maramica sa parfemom, može oštetiti zaštitni sloj kože i izazvati dodatnu iritaciju.
Balans između loše i preterane higijene je ključan za održavanje zdravlja kože analnog područja i sprečavanje iritacije i svraba.
Hemoroidi i analne fisure
Hemoroidi, koji predstavljaju proširene vene u analnom području, često izazivaju iritaciju i svrab zbog upale.
Hemoroidi mogu biti unutrašnji i spoljašnji, a trajanje hemoroida zavisi od vrste i težine stanja, ali obično prolaze u roku od nekoliko dana.
Prisustvo analnih fisura, malih pukotina na koži oko anusa, može dodatno pogoršati svrab.
Fisure obično nastaju usled naprezanja tokom pražnjenja creva, nakon prolaska tvrde stolice ili zatvora, što uzrokuje bol i iritaciju, a ponekad i svrab, posebno tokom zarastanja rana.
Infekcije
Različite vrste infekcija mogu uzrokovati svrab anusa. To uključuje gljivične infekcije poput kandide u crevima, koje su posebno česte kod osoba koje dugo koriste antibiotike ili imaju oslabljen imunitet.
Pored toga, veoma čest uzrok svraba su paraziti u crevima, kao što su dečji gliste.
Kod parazitskih infekcija, svrab se naročito može pogoršati noću.
Bakterijske infekcije i polno prenosive bolesti poput genitalnog herpesa, hlamidije, gonoreje, i sifilisa mogu dodatno doprineti iritaciji analnog područja.
Problemi sa kožom
Problemi sa kožom, poput ekcema, psorijaze i seboreičnog dermatitisa, mogu izazvati iritaciju i svrab u analnom području.
Ova stanja često dovode do pojave suve kože, perutanja, crvenila i pukotina koje mogu dodatno pogoršati neprijatan osećaj.
Takođe, osobe koje pate od kontaktnog dermatitisa mogu iskusiti svrab anusa nakon kontakta sa iritantnim supstancama, poput određenih sapuna, deterdženata, vlažnih maramica ili tkanina, što može dodatno pogoršati simptome.
Alergije ili iritacije
Alergije i iritacije često su uzrokovane upotrebom određenih proizvoda, kao što su mirisni sapuni, losioni, vlažne maramice ili bojeni i mirisni toaletni papir.
Ove supstance mogu izazvati iritaciju kože u analnom području, što dovodi do svraba, crvenila ili osećaja pečenja.
Takođe, upotreba određenih deterdženata za veš ili omekšivača može izazvati slične reakcije.
U ovim slučajevima, identifikacija i izbegavanje ovih iritanata može pomoći u ublažavanju ili potpunom uklanjanju simptoma.
Način ishrane
Način ishrane takođe može značajno uticati na pojavu svraba anusa.
Konzumacija začinjene hrane, kafe, alkohola, citrusnog voća, čokolade, kao i proizvoda koji sadrže veštačke zaslađivače, može iritirati sluzokožu creva i svraba u analnom području.
Alergije i intolerancije na hranu kod nekih ljudi mogu dovesti do pogoršanja simptoma.
Najbolji način da se utvrde namirnice okidači je vođenje dnevnika ishrane, u koji se beleži koje su namirnice konzumirane i kada se svrab javio.
Nakon utvrđivanja problematičnih namirnica, njihovim izbegavanjem svrab se može sprečiti ili zaustaviti.
Takođe, namirnice koje izazivaju prolaznu dijareju ili zatvor mogu pogoršati simptome, povećavajući osetljivost analnog područja.
Dijabetes
Dijabetes može biti uzrok svraba anusa, budući povišeni nivoi šećera u krvi često utiču na oslabljenu funkciju imunološkog sistema i povećanu podložnost infekcijama, uključujući gljivične infekcije, koje mogu izazvati svrab.
Kod osoba sa nelečenim dijabetesom, česta je pojava kožnih infekcija u analnom području, što može izazvati ili dodatno pogoršati svraba.
Takođe, oštećenje nervnih završetaka usled dugotrajnog dijabetesa može dovesti do iritacija i osećaja nelagodnosti u ovoj regiji.
Inflamatorne bolesti creva
Inflamatorne bolesti creva, poput Kronove bolesti i ulceroznog kolitisa, mogu izazvati upalu i iritaciju u analnom području koja izaziva svrab.
Ove bolesti često dovode do dijareje, oštećenja sluzokože i pojavu fistula, što dodatno doprinosi nelagodnosti i iritaciji oko anusa.
Hronična upala povezana sa ovim stanjima može otežati održavanje adekvatne higijene, što dodatno pogoršava simptome svraba.
Inflamatorne bolesti creva zahtevaju ozbiljno lečenje, a dijagnoza se postavlja na osnovu kliničkog pregleda, testova stolice, poput kalprotektin testa, gastroskopije i drugih dijagnostičkih procedura.
Stres
Iako stres sam po sebi ne može dovesti do svraba anusa, anksionost i stres mogu biti indirektni uzroci ovog problema.
Visok nivo stresa može oslabiti imuni sistem, što povećava sklonost ka infekcijama i kožnim problemima, uključujući iritaciju u analnom području.
Takođe, stres može uticati na probavni sistem, izazivajući tgobe poput dijareje ili zatvora, što dodatno iritira analno područje i dovodi do svraba.
Drugi uzroci
Pored navedenih uzroka, svrab anusa može biti posledica ozbiljnijih zdravstvenih stanja.
Određene bolesti i medicinska stanja koja utiču na funkciju unutrašnjih organa ili imuni sistem mogu uzrokovati svrab anusa kao jedan od simptoma.
Drugi uzroci uključuju:
- Upotrebu lekova: Neki lekovi mogu izazvati iritaciju kože ili suvoću u analnom području.
- Rak debelog creva: U retkim slučajevima, svrab anusa može biti simptom raka debelog creva, zbog promena na tkivu ili iritacije.
- Problemi sa jetrom: Bolesti jetre mogu izazvati svrab, uključujući analno područje, usled nakupljanja toksina u organizmu.
- Problemi sa tiroidnom žlezdom: Hormonski disbalansi uzrokovani tiroidnim poremećajima mogu uticati na pojavu svraba.
- Anemija: Nedostatak gvožđa može izazvati suvoću kože i svrab, uključujući analno područje.
- Autoimune bolesti: Stanja poput lupusa ili dijabetesa tipa 1 mogu izazvati upale koje dovode do svraba anusa.
- Hormonalni poremećaji: Promene u hormonskom statusu, poput menopauze, mogu izazvati iritaciju kože, uključujući svrab anusa.
Lečenje
Lečenje svraba anusa zavisi od osnovnog uzroka i može uključivati različite načine, uključujući lekove i medicinska sredstva, prirodne kreme i masti, kao i druge prirodne lekove.
Kod slučajeva svraba koji su izazvani hemoroidima ili analnim fisurama, lokalni anestetici i kortikosteroidne kreme često se koriste kako bi se smanjila upala i ublažio svrab.
Kortikosteroidi deluju tako što smanjuju upalu u pogođenom području, ali se ne preporučuje dugotrajna upotreba zbog rizika od mogućih nuspojava.
Takođe, jedan od prirodnih lekova za hemoroide su kupke sa soda bikarbonom.
Za bakterijske ili gljivične infekcije koriste se odgovarajuće kreme, masti ili lekovi.
Antifungalne kreme poput klotrimazola mogu pomoći u slučaju gljivične infekcije, dok se antibiotici prepisuju kod bakterijskih infekcija, kako bi se eliminisala bakterija koja dovodi do infekcije i smanjila iritacija.
Polno prenosive bolesti poput genitalnog herpesa ili sifilisa leče se antivirusnim lekovima, odnosno antibioticima.
Ako je svrab povezan sa alergijskim reakcijama, antihistaminici, koji se mogu koristiti oralno ili lokalno, pomažu u smanjenju svraba i smirivanju reakcije tela na iritant.
Slično, osobe sa osetljivom kožom mogu koristiti hidratantne kreme koje pomažu u održavanju kože vlažnom i na taj način doprinose smanjenju iritacije.
Kod problema sa digestivnim sistemom ili sistemskih bolesti, kao što su inflamatorne bolesti creva ili dijabetes, važno je lečiti osnovno stanje.
Pored lokalne terapije, lekari mogu savetovati promene u načinu života kako bi se izbegle navike koje doprinose pogoršanju svraba.
To uključuje izbegavanje preteranog upotrebe agresivnih sapuna i drugih proizvoda koji mogu dovesti do iritacije, uz održavanje adekvatne, ali ne preterane higijene.
Upotreba mekanog toalet papira ili vlažnih maramica bez mirisa i alkohola može pomoći u smanjenju iritacije.
Pored toga, ishrana bogata vlaknima i adekvatno hidriranje, smanjuje rizik od dijareje i zatvora, stanja koja mogu doprineti iritaciji i svraba anusa.
Kreme za svrab anusa
Kreme za svrab anusa su često važan deo tretmana za ublažavanje iritacije i nelagodnosti u ovoj osetljivoj oblasti.
One deluju tako što smanjuju upalu, iritaciju i svrab, dok u nekim slučajevima pomažu u zarastanju kože ili smanjenju infekcije.
Postoji nekoliko različitih tipova krema za svrab anusa koje se koriste u zavisnosti od uzroka svraba.
Kortikosteroidne kreme koje sadrže sastojke kao što je hidrokortizon su često prvi izbor za lečenje upale i svraba.
Iako su kortikosteroid veoma efikasni za kratkotrajnu upotrebu, ne preporučuju se za dugotrajno korišćenje zbog mogućnosti tanjenja kože i drugih, ozbiljnih nuspojava.
Antifungalne kreme se koriste ako je svrab anusa izazvan gljivičnim infekcijama poput kandidijaze i drugim vrstama lišaja na koži.
Ove kreme sadrže aktivne supstance kao što su klotrimazol ili mikonazol, koje deluju direktno na gljivice, smanjujući infekciju i svrab.
Antibakterijske kreme mogu biti potrebne u slučajevima kada je svrab anusa povezan sa bakterijskim infekcijama.
Ove kreme sadrže antibiotike koji uništavaju bakterije i sprečavaju dalje širenje infekcije, čime se smanjuje iritacija i svrab.
Primena ovih krema može biti naročito važna kada su prisutne rane ili fisure koje mogu biti inficirane bakterijama.
Zaštitne i hidratantne kreme poput onih koje sadrže cink oksid ili vazelin, mogu pomoći u smanjenju iritacije i pružanju barijere između kože i spoljašnjih nadražujućih sredstava.
Lokalne anestetičke kreme, koje sadrže sastojke kao što su lidokain ili benzokain, koriste se za brzo olakšanje od svraba.
Ove kreme blokiraju osećaj svraba i bola, omogućavajući privremeno olakšanje, posebno kod intenzivne iritacije.
Pored toga, na tržištu su dostupne različite kreme za homoroide koje se mogu kupiti sa ili bez recepta, a koje sadrže kombinaciju aktivnih supstanci koje smanjuju oticanje, iritaciju i svrab, što ih čini korisnim kod osoba koje imaju svrb izazvan hemoroidima.
Pre uključivanja kreme za svrab anusa u upotrebu, preporučuje se konsultacija sa lekarom, posebno u slučaju dugotrajnog svraba.
Lekarskim pregledom utvrdiće se uzrok svraba, što omogućava izbor najefikasnije metode sa najmanje neželjenih efekata.
Izbor neadekvatnog proizvoda ili leka može samo pogoršati stanje ili samo prikriti ozbiljnije zdravstveno stanje dovodi do svraba.
Prirodni lekovi
Prirodni lekovi za svrab anusa mogu biti efikasni u ublažavanju simptoma, naročito kada su iritacija i nelagodnost blage.
Ovi tretmani često deluju smirujuće na kožu, pomažući u smanjenju upale i svraba, a istovremeno nose značajno manji rizik od nuspojava u odnosu na dugotrajnu upotrebu konvencionalnih lekova.
Jedan od najčešće korišćenih prirodnih lekova za svrab anusa je kokosovo ulje, koje ima prirodna antimikrobna i protivupalna svojstva.
Mazanje malih količina kokosovog ulja na pogođeno područje može smanjiti iritaciju i svrab.
Kokosovo ulje takođe deluje kao hidratantno sredstvo, sprečavajući dodatnu suvoću koja može pogoršati simptome.
Aloe vera gel je još jedno popularno prirodno sredstvo koje ima umirujuća svojstva.
Gel se može nanositi direktno na analno područje kako bi se smanjila upala i iritacija.
Aloe vera je poznata po tome što pomaže u zarastanju kože i može ublažiti svrab, posebno ako je uzrokovan iritacijom ili blagim upalama.
Za one koji pate od svraba anusa zbog suve kože ili iritacije, još jedan potencijalno koristan prirodaj lek je ulje čajevca.
Ulje čajevca je poznato po svojim antimikrobnim i antifungalnim svojstvima, a važno je koristiti ga razblaženog, sa uljem poput kokosovog ili maslinovog, kako bi se izbegla moguća iritacija od previše koncentrisanih sastojaka.
Kupke s toplom vodom i dodatkom prirodnih sastojaka kao što su epsom so ili soda bikarbona mogu pružiti trenutno olakšanje, smanjiti iritaciju i pomoći u smanjenju svraba.
Kupke mogu biti posebno korisne kod manjih povreda, hemoroida ili analnih fisura.
Takođe, čaj od kamilice može biti od koristi zahvaljujući svojim umirujućim i protivupalnim svojstava.
Kamilica se koristi u obliku obloga ili kao dodatak kupkama, a može biti korisna kod smanjenja svraba i smirivanja upaljene kože.
Na kraju, probiotici mogu igrati ključnu ulogu u smanjenju svraba, naročito ako je povezan sa disbalansom u crevnoj mikroflori ili problemima sa varenjem i pražnjenjem creva.
Kada se javiti lekaru?
Javljanje lekaru zbog svraba anusa je neophodno ukoliko traje duži vremenski period, ili je praćen drugim simptomima koji ukazuju na ozbiljniji zdravstveni problem.
Pregled lekara je neophodan u sledećim slučajevima:
- Ako svrab traje duže od nekoliko nedelja, uprkos pravilnoj higijeni i upotrebi dostupnih krema ili prirodnih lekova.
- Ako se uz svrab pojave i drugi simptomi, poput bola, krvarenja iz anusa, gnojnog iscedka, osećaja peckanja, otoka ili pojačanog crvenila.
- Ako se pojave promene u koži oko analnog područja, poput stvaranja kvržica, rana ili izraslina, koje ne prolaze ili se pogoršavaju.
- Ako svrab prati promene u stolici, poput krvi u stolici, zatvora, dijareje ili bolna tokom pražnjenja creva.
- Ako postoji sumnja na infekciju, bilo da je u pitanju bakterijska, gljivična ili polno prenosiva infekcija, posebno ako su prisutni simptomi kao što su bol tokom mokrenja, groznica ili uvećani limfni čvorovi.
- U slučajevima kada osoba pati od dijabetesa, bolesti jetre, problema sa tiroidnom žlezdom i drugih hroničnih bolesti, budući da ova stanja mogu zahtevati specifičan pristup lečenju svraba anusa.
- Ako svrab izaziva ozbiljnu nelagodnost i ometa svakodnevne aktivnosti ili spavanje, što ukazuje na potrebu za preciznom dijagnostikom i lečenjem.
Zaključak
Svrab anusa, iako često uzrokovan blagim i prolaznim faktorima, može biti izuzetno neprijatan simptom koji značajno utiče na kvalitet života.
Uzroci svraba su raznovrsni, od loše higijene, hemoroida i infekcija, do ozbiljnijih stanja poput dijabetesa, inflamatornih bolesti creva i autoimunih bolesti.
Lečenje zavisi od osnovnog uzroka i može uključivati konvencionalne lekove poput krema i antibiotika, ali i prirodne preparate i kućne lekove.
Redovna higijena, izbegavanje iritanata i pravovremeno obraćanje lekaru kod dugotrajnog svraba ili ozbiljnijih simptoma ključni su za lečenje i sprečavanje komplikacija.
