Hematemeza je medicinski izraz za povraćanje krvi kod ljudi. Krv koja se povraća dolazi iz gornjeg dela gastrointestinalnog trakta.
Ukoliko dođe do povraćanja krvi u bilo kojoj količini neophodno je da se odmah potraži hitna medicinska pomoć, budući da neka od stanja koja uzrokuju krv u povraćenom sadržaju mogu biti opasni po život.
Uzroci mogu biti manje ili više ozbiljni, a najčešće su to čir na želucu, varikoziteti jednjaka ili teži oblici gastritisa.
U ovom članku govorimo u uzrocima, simptomima i lečenju stanja koja dovode do povraćanja krvi.
Kako izgleda krv u povraćki?
Krv u povraćenom sadržaju može izgledati kao jarko crvena sveža krv, pojaviti se u tragovima pomešanim sa hranom ili biti braon nijanse koja podseća na kafu.
Boja krvi može pomoći da se ustanovi izvor i težina krvarenja, i to:
- Jarko crvena, sveža krv: Ukazuje na akutno krvarenje u želucu ili jednjaku, može biti izvor obilnog i brzog krvarenja.
- Tamnija krv: Tamnija boja krvi ukazuje da je krv u digestivnom traktu nekoliko sati, i obično predstavlja sporiji izvor krvarenja.
Kada je to moguće, preporučuje se da se napravi fotografija povraćenog sadržaja, koja može pomoći da se postavi brža i tačnija dijagnoza.
Da li je povraćanje krvi opasno po život?
Različita stanja koja dovode do povraćanja krvi mogu biti izuzetno opasna po život stoga je neophodno potražiti hitnu medicinsku pomoć, nezavisno od količine i izgleda krvi u povraćki.
Obilno krvarenje može da bude praćeno sledećim simptomima:
- Ubrzano, plitko disanje
- Ubrzan rad srca, odnosno tahikardija
- Bleda, hladna ili vlažna koža
- Konfuzija, nesvestica ili zamagljen vid
- Smanjeno izlučivanje urina
Uzroci
Povraćanje krvi kod ljudi se može imati mnogobrojne uzroke, od manje ozbiljnih do izuzetno ozbiljnih koji mogu dovesti i do stanja šoka i smrti.
Uobičajeni uzroci povraćanja krvi uključuju:
- Gutanje krvi nakon krvarenja iz nosa ili oralne operacije
- Krvarenje čira na želucu
- Rupturu gastroezofagusne spojnice kao posledica intenzivnog kašlja ili povraćanja
- Varikse jednjaka
- Gastritis
- Težak oblik gastroezofagealne refluksne bolesti (GERB)
- Povrede
Drugi, manje uobičajeni uzroci koji mogu izazvati krv pri povraćanju uključuju:
- Alkoholni hepatitis
- Masnu jetru
- Cirozu jetre
- Dugotrajnu upotreba nesteroidnih antiinflamatornih lekova
- Hemofiliju
- Anemiju
- Rak želuca ili jednjaka
Bez obzira koji je uzrok krvarenja javljanje doktoru i lečenje je neophodno.
Krvarenje čira na želucu
Unutrašnje krvarenje je najčešća komplikacija čira na dvanaestopalačnom crevu ili želucu, odnosno peptičkog ulkusa, koja se naziva i pucanje čira.
Ujedno, ovo je i jedan od najčešćih uzroka povraćanja krvi, stoga mu posvećujemo dodatnu pažnju.
Kad čir na želucu pukne, može doći do krvarenja ili perforacije.
Perforacija podrazumeva da je došlo do stvaranja rupe, odnosno perforiranog čira, kroz koji hrana i probavni sokovi i želudačna kiselina mogu da iscure iz digestivnog trakta.
Krvarenje čira na želucu može biti sporo i dugotrajno, izazivajući umor, kratak dah, bledu kožu i anemiju, ili intenzivno i obilno, što dovodi do povraćanja krvi ili pojave krvi u stolici.
Kod peptičke ulkusne bolesti krv daje crnu boju stolici, veoma neprijatan miris i sjajan, katranast izgled.
Komplikacije čira na želucu su stanja potencijalno opasna po život.
Povraćanje krvi posle alkohola
Povraćanje krvi posle alkohola nije normalno i obično ukazuje na neko prateće zdravstveno stanje koje je pogoršano konzumacijom alkoholnih pića.
Šansa da se javi povraćanje krvi od alkohola je veće ukoliko je alkohol konzumiran na prazan stomak, ukoliko je osoba pušač ili uzima antidepresive ili antipsihotike.
Zloupotreba alkohola može dovesti do ozbiljnijih hroničnih stanja koja izazivaju povraćanje krvi, kao što su bolest jetre uzrokovana alkoholom i variksi, odnosno proširene vene jednjaka.
Do povraćanja krvi posle konzumacije alkohola obično ne dolazi sve dok jetra nije ozbiljno oštećena.
Ukoliko se javi oštećenje jetre, poput masne jetre, neophodne su promene životnih navika i ishrane pod nadzorom lekara.
Tretmani čišćenja jetre su neefikasni, a veoma često i kontraproduktivni i opasni po zdravlje.
Dijagnostika
Pregled gastroenterologa je neophodan kako bi se pronašao uzrok povraćanja krvi i postavila dijagnoza. Sama pojava krvi u povraćenom sadržaju je simptom, a ne bolest sama po sebi.
Klinički pregled počinje uzimanjem anamneze, odnosno svih potrebnih informacija koje mogu pomoći da se utvrdi uzrok povraćanja krvi, a pre svega informacije o drugim znacima i simptomima koji se javljaju, dužini trajanja tegoba i slično.
Nakon toga, najčešće je neophodan gastroskopski pregled, tokom kog se kroz usta pacijenta uvodi tanka cev sa kamerom, uz pomoć koje se pregleda gornji deo digestivnog trakta, odnosno jednjak, želudac i tanko crevo.
Tokom gastroskopije može biti uzet i uzorak tkiva radi biopsije.
Testovi krvi su obično deo pregleda, a oni mogu uključivati kompletnu krvnu sliku, analize koje pokazuju stanje jetre, protrombinsko vreme i druge.
U zavisnosti od rezultata ovih analiza i pregleda, mogu biti potrebni dodatni radiološki pregledi abdomena, poput ultrazvuka abdomena, CT ili rendgenskog skeniranja ili magnetne rezonance.
Iako ređe, u nekim slučajevima može biti potreban i pregled rektuma ili kolonoskopija, kao i testovi stolice poput fekalnog kalprotektin testa, ili testova kojima se utvrđuje priustvo bakterija ili parazita u stolici.
Komplikacije i rizici
U zavisnosti od uzroka, povraćanje krvi može izazvati dodatne zdravstvene komplikacije.
Ukoliko se ne leče, stanja kao što su čir na želucu i gastritis mogu dovesti do gubitka krvi opasnog po život. Povraćanje krvi takođe može dovesti do komplikacija kao što su:
- Čirevi koji izazivaju ožiljke, koji mogu blokirati želudac
- Pojava rupa u želucu i crevima
- Povećan rizik od raka želuca u slučaju nelečenog gastritisa
- Oštećenje jednjaka i ezofagitis kod refluksa kiseline, koji povećava šansu od raka jednjaka
Faktori rizika za povraćanje krvi uključuju prekomernu upotrebu nesteroidnih antiinflamatornih lekova, uzimanje lekova za razređivanje krvi ili povećan rizik od vraćanja kiseline usled osetljivosti na neku hranu i piće, poput kafe, alkohola, paradajza ili čokolade.
Rizik od anemije
Krvarenje u digestivnom traktu koje dovodi do većeg gubitka krvi ili krvarenje tokom dužeg vremena može dovesti do anemije, česte komplikacije prekomernog krvarenja.
Anemija je stanje kada krv ne prenosi dovoljno kiseonika, što može biti izazvano gubitkom krvi, neadekvatnom proizvodnjom ili funkcijom crvenih krvnih zrnaca.
Simptomi anemije uključuju umor i nedostatak energije, slabost, bledu ili žutu kožu.
Ozbiljniji simptomi kod nelečene anemije uključuju konfuziju, glavobolju, žeđ, bol ili trnjenje jezika ili pojavu grčeva u nogama.
Lečenje
Kada je reč o lečenju, može se govoriti akutnom zbrinjavanju i lečenju osnovnog stanja koje je dovelo do povraćanja krvi.
Kod obilnog i intenzivnog krvarenja, hitna medicinska pomoć je neophodna kako bi se sprečile ozbiljne komplikacije koje mogu ugroziti život.
Gubitak krvi u većoj meri može zahtevati transfuziju krvi, intravenoznu nadoknadu tečnosti i elektrolita radi sprečavanja teške dehidratacije, ali i hirurške intervencije u nekim slučajevima.
Ove intervencije mogu se obaviti tokom gastroskopije, laparoskopski ili na konvencionalan način, otvorenom operacijom.
Pored toga, tokom akutnog zbrinjavnja mogu biti korišćeni i lekovi koji će dovesti do prestanka povraćanja, smanjenja želudačne kiseline i drugi.
Sa druge strane, lečenje osnovnog stanja zavisi od postavljene dijagnoze, odnosno uzroka koji doveo do krvarenja i obično je dugotrajno.
Zaključak
Pojava krvi u povraćki, odnosno hematemaza, je posledica krvarenja iz gornjeg dela digestivnog trakta, koji čine jednjak, želudac ili prvi deo tankog creva.
Povraćanje krvi smatra se urgentnim medicinskim stanjem koje zahteva neodložnu pomoć lekara kako bi se sprečile komplikacije.
Svaka količina krvi u povraćenom sadržaju se smatra opasnom po život, a uzroci koji mogu do nje dovesti su najčešće komplikacije čira na želucu, poput pucanja ili perforacije čira, teškog gastritisa ili variksa jednjaka.
Povraćanje krvi posle alkohola je relativno često stanje kod osoba koje zloupotrebljavaju alkohol, i može govoriti o ozbiljnom zdravstvenom stanju koje pogađa jetru.
Lečenje zavisi od postavljene dijagnoze, i može uključivati lekove, nadoknadu tečnosti, transfuziju, hirurške procedure i drugo.
U slučaju da dođe do povraćanja krvi, neophodno je javiti se dežurnoj medicinskoj ustanovi ili pozvati hitnu pomoć.
