Proteinurija je medinski naziv stanje koje karakterišu povišeni proteini u urinu, što može imati relativno bezazlene uzroke, poput dehidracije, ali i biti znak ozbiljnijih stanja kao što je bolest bubrega.
Bubrezi filtriraju otpadne produkte iz krvi, zadržavajući pri tome materije koje su potrebne telu, uključujući i proteine.
Ipak, usled nekih stanja i bolesti proteini iz krvi se mogu naći u mokraći, što ukazuje na nepravilan rad bubrega ili druga stanja.
Prisustvo i količina proteina u mokraći se utvrđuje laboratorijskim pregledom urina, a u zavisnosti od uzroka zavisi i način lečenja proteinurije.
U ovom članku govorimo u uzrocima i simptomima proteina u urinu, kada je potrebno javiti se lekaru i koje su opcije lečenja.
Simptomi
Prisustvo proteina u urinu je simptom sam po sebi, no ukoliko je uzrokovano oštećenjem bubrega mogu se javiti i drugi simptomi.
Rane faze bolesti i oštećenja bubrega obično ne izazivaju nikakve simptome i tegobe, budući da je u urinu prisutna samo mala količina proteina, odnosno mogu se uočiti samo proteini u urinu u tragu.
Kako oštećenje bubrega napreduje, količina proteina u urinu se povećava i mogu se javiti i drugi simptomi, kao što su:
- Penasti urin
- Oticanje ruku, stopala, lica ili stomaka
- Učestalo ili neodložno mokrenje
- Grčevi u mišićima u toku noći
- Mučnina i povraćanje
- Slab apetit ili gubitak apetita
Uzroci
U ljudskom telu nalaze se dva bubrega, po jedan sa obe strane kičme ispod grudnog koša. Uloga bubrega je filtracija krvi od otpadnih materija, koji se potom izlučuju urinom.
Ovo uključuje toksine, nusprodukte metabolizma, višak vitamina i minerala i druge.
Zdravi bubrezi reapsorbuju protein i zadržavaju ga u krvi, te se proteini u urinu mogu pronaći samo u tragu.
Kod smanjene funkcije bubrega može doći do povećanog izlučivanja proteina kroz urin i pozitivnog rezultata analize na njihovo prisustvo u mokraći.
U nastavku slede mogući uzroci proteinurije, odnosno prisustva proteina u urinu.
Dehidracija
Dehidracija može da izazove privremeno prisustvo proteina u urinu i ujedno je najbezazleniji uzrok proteinurije.
Kada organizam nema dovoljno tečnosti, ne može da bubrezima obezbedi potrebne hranjive materije, što utiče na način na koji bubrezi reapsorbuju proteine.
Usled toga može doći do izlučivanja proteina kroz urin.
Dehidracija može izazvati simptome koji uključuju tamnu mokraću, umor, vrtoglavicu, glavobolje ili jak osećaj žeđi.
Do dehidracije obično dolazi usled nedovoljnog unosa tečnosti, koja se dodatno gubi usled stanja kao što su dijareja ili povraćanje, ali i prekomerno znojenje.
Aktuelne preporuke o dnevnom unosu tečnosti govore o 2.7 litara dnevno za osobe ženskog, odnosno 3.7 litara dnevno za osobe muškog pola.
Ozbiljniji slučajevi dehidracije i gubitka tečnosti mogu zahtevati i nadoknadu elektrolita, kao što su natrijum, kalijum, magnezijum, kalcijum i drugi.
Visok krvni pritisak
Visok krvni pritisak povezuje se pre svega sa povećanjem rizika od srčanih bolesti.
Međutim, visok pritisak može uticati i na krvne sudove bubrega, čineći ih slabim i smanjujući njihovu funkciju.
Nelečen visok krvni pritisak obično se pogoršava tokom vremena, a blago povišene vrednosti obično ne izazivaju tegobe.
Značajnije povišen pritisak može izazvati glavobolje, krvarenje iz nosa i kratak dah.
Visok krvni pritisak smatra se glavnim faktorom rizika za različite bolesti, pre svega kardiovaskularnog sistema i bubrega, pa je važno držati ga pod kontrolom.
Ovo se može postići na prirodne načine, smanjenjem telesne mase kod gojaznih ljudi, uključivanjem određenih namirnica koje mogu sniziti pritisak u ishranu, fizičkom aktivnošću, ali i lekovima.
Normalan krvni pritisak predstavljaju vrednosti do 120/80 mmHg.
Dijabetes
Dijabetes je bolest koja utiče na lučenje insulina, hormona koji ima ulogu regulacije šećera u krvi.
Kod osoba sa dijabetesom tipa 1, pankreas ne proizvodi dovoljno insulina, dok kod dijabetesa tipa 2 pankreas luči dovoljno insulina, ali ga telo ne koristi na efikasan način.
Ovo dovodi do visokog nivoa šećera u krvi, što primorava bubrege da rade više nego što je to normalno i filtriraju krv, što može dovesti do oštećenja i pojave proteina u urinu.
Simptomi dijabetesa uključuju:
- Često mokrenje
- Povećanu žeđ i glad
- Umor
- Zamagljen vid
- Upalu malih krvnih sudova u bubrezima, glomerulonefritis
Takođe, dijabetes može izazvati i pojavu ketona u urinu.
Glomerulonefritis
Glomerulonefritis je medicinski naziv za upalu glomerula, malih krvnih sudova koji se nalaze u bubrezima.
Ovaj zapaljenski proces može dovesti do prolaska proteina u urin, i do takozvanog nefrotskog sindroma.
Simptomi nefrotskog sindroma uključuju oticanje ekstremiteta, povišen krvni pritisak i holesterol.
Uzroci često nisu poznati. Glomerulonefritis se može javiti usled nepravilnog funkcionisanja imunog sistema, a može biti i nasledan.
Hronična bolest bubrega
Hronična bolest bubrega predstavlja postepeni gubitak funkcije bubrega. Ovo sprečava bubrege da pravilno filtriraju krv i može izazvati prodiranje proteina u urin.
Rane faze hronične bolesti bubrega često ne izazivaju nikakve simptome, ali se mogu javiti povišeni leukociti u urinu.
Simptomi uznapredovale bolesti mogu uključivati:
- Umor
- Lošu koncentraciju
- Smanjenje apetita
- Probleme sa spavanjem
- Otečene noge i zglobove
- Suvu kožu koja svrbi i otok oko očiju
- Učestalo mokrenje, posebno tokom noći
Hronična bolest bubrega obično postepeno napreduje, i može dovesti do otkazivanja bubrega.
Osnovni uzroci su dijabetes i visok krvni pritisak, a faktori rizika mogu biti česte infekcije bubrega i policistična bolest bubrega.
Autoimune bolesti
Autoimune bolesti obuhvataju različite vrste bolesti kod kojih imuni sistem ne funkcioniše pravilno, napadajući tkiva tela.
Neke autoimune bolesti mogu dovesti do inflamacije bubrega, što ih oštećuje i izaziva pojavu proteina u urinu.
Autoimune bolesti koje mogu biti uzrok protaina u urinu uključuju sistemski eritematozni lupus, IgA nefropatiju i Gudpastureov sindrom.
Preeklampsija
Preeklampsija je komplikacija koja se javlja tokom trudnoće, obično nakon 20. nedelje.
Osnovni simptom preeklampsije je visok krvni pritisak koji može oštetiti bubrege i uticati na prisustvo proteina u urinu.
Drugi simptomi preeklampsije uključuju:
- Oticanje ekstremiteta
- Glavobolje i probleme sa vidom
- Bol u stomaku
- Dobijanje na težini
Kako se utvrđuje prisustvo proteina u urinu?
Jedini način da se dijagnostikuje proteinurija je laboratoriska analiza urina, kojom se meri količinu proteina u urinu.
Pozitivan rezultat obično zahteva praćenje, kako bi se utvrdilo da li su proteini u urinu prisutni usled privremenih stanja, poput dehidracije.
Najčešće je neophodno ponoviti test urina na prisustvo proteina tri puta tokom naredna tri meseca.
Ukoliko se prisustvo proteina u mokraći potvrdi sa nekoliko testova, mogu biti potrebne dodatne procedure, kao što su:
- 24-časovni test proteina u urinu. Ovim pregledom analizira se prisustvo proteina u mokraći prikupljenoj više puta u toku jednog dana.
- Brzina glomerularne filtracije. Naziva se skraćeno GFR, a obavlja se analizom uzorka krvi i smatra se jednim od najboljeg načina za procenu funkcije bubrega.
- Ultrazvuk i CT skeniranje. Ultrazvuk abdomena ili CT skeniranje mogu biti neophodni kako bi se detaljno pregledala struktura, oblik i veličina bubrega i drugih organa.
- Biopsija bubrega. Biopsija bubrega podrazumeva uzimanje uzorka tkiva bubrega koji se potom ispituje i utvrđuju eventualne promene ili oštećenja.
Lečenje proteina u urinu
Blago povišeni ili privremeno prisutni proteini u urinu obično ne zahtevaju posebno lečenje.
Stalno priustvo proteina u mokraći obično ukazuje na zdravstveno stanje ili bolest koje zahteva lečenje.
Način lečenja zavisi od osnovnog uzroka, a može uključivati:
- Promene režima ishrane. Bolest bubrega, dijabetes ili visok krvni pritisak mogu zahtevati promene u režimu ishrane, kako bi se ova stanja lečila i držala pod kontrolom, te smanjile komplikacije poput prisustva proteina u urinu. Na primer, osobe koje pate od bolesti bubrega mogu imati značajne koristi od smanjenja kalijuma u krvi ili smanjenog unosa proteina.
- Smanjenje telesne mase. Smanjenje telesne mase kod gojaznih osoba može poboljšati funkciju bubrega. Za procenu zdravstvenog statusa telesne mase može se koristiti BMI kalkulator sa godinama.
- Snižavanje krvnog pritiska. Ukoliko je prirustvo proteina u mokraći uzrokovano visokim krvnim pritiskom, njegovo snižavanje može dovesti do smanjenja simptoma. Ovo može uključivati upotrebu lekova, promenu režima ishrane i drugo.
- Upotrebu lekova za dijabetes. Upotreba lekova ili insulina za osobe koje pate od dijabetesa može biti neophodno kako bi se nivo šećera u krvi održao u normalnim granicama.
- Dijalizu. Kod glomerulonefritisa i značajno smanjene funkcije bubrega, može biti neophodna dijaliza, odnosno filtriranje krvi mašinom koja obavlja funkciju bubrega.
Zaključak
Proteini u urinu nisu normalno stanje, i zahtevaju praćenje i eventualno lečenje.
Uzroci proteina u mokraći mogu biti različiti, od relativno bezazlenih poput dehidracije, do ozbiljnih stanja koje pogađaju bubrege.
Kako bi se utvrdilo da li je privremeno ili dugotrajno stanje, pozitivan test obično zahteva praćenje i obavljanje tri testa tokom naredna tri meseca.
Ukoliko se potvrdi prisustvo proteina u urinu, odnosno proteinurija, neophodno je otkriti primarni uzrok i otpočeti sa lečenjem.
