Presavijena zučna kesa je često stanje koje se utvrđuje rutinskim ultrazvučnim pregledom i može biti urođena ili stečena anomalija.
Ovo stanje je relativno često, i statistike pokazuju da se presavijena žučna kesa javlja kod oko 4% populacije.
Budući da u najvećem broju slučajeva ne izaziva nikakve simptome i tegobe, ona se ne smatra bolešću već anatomskom varijacijom, ne zahteva lečenje i samo se dokumentuje pojava ove anomalije.
Kada presavijena žučna kesa izaziva simptome, oni se oglavnom odnose na probleme sa varenjem, kao što su mučnina i povraćanje, nadimanje, zatvor ili dijareja i slično.
Presavijena žučna kesa ponekad se naziva i frigijska kapa, po mekanoj kapi čiji se kraj sužava u konus koji gleda unapred, a koju u su nosili stanovnici antičke regije Frigija, današnje centralne Turske.
U ovom članku govorimo o presavijenoj žučnoj kesi, i objasnićemo kako se dijagnostifikuje i koji su simptomi, kako izgleda i da li je moguće lečiti i ispraviti presavijenu žučnu kesu, kako i kako izgleda ishrana za presavijenu žučnu kesu.
Simptomi
Kao što je u uvodu objašnjeno, presavijena žučna kesa najčešće ne izaziva pojavu bilo kakvih simptoma i tegoba.
Veliki broj ljudi nije svestan da ima presavijenu žučnu kesu sve dok se to ne otkrije tokom rutinskog ultrazvučnog pregleda abdomena ili pregleda radi postavljanja dijagnoze drugih stanja.
Ipak, u nekim slučajevima, presavijenost žučne kese može dovesti do smanjene proizvodnje žuči i pokretljivosti žučnih puteva, što dovodi do tegoba koje su najčešeće ograničene na probleme sa varenjem.
Simptomi presavijene žučne kese mogu da uključuju:
- Mučninu i povraćanje žuči
- Gasove, nadimanje i nadutost stomaka
- Probleme sa pražnjenjem creva, odnosno dijareju ili zatvor
- Bol u gornjem delu stomaka
- Gubitak apetita
- Loš ukus u ustima, poput kiselog ili gorkog ukusa
Simptomi koji se javljaju su vrlo nespecifični i mogu se javiti kod velikog broja različitih stanja koja pogađaju gastrointestinalni trakt, poput sindroma nervoznih creva, želudačna kila ili intolerancija na hranu.
Neka od ozbiljnijih stanja, poput Kronove bolesti ili ulceroznog kolitisa takođe mogu dovesti do sličnih tegoba, stoga je pravilno postavljanje dijagnoze veoma važno.
Uzroci
Žučna kesa je mali organ u obliku kruške koji skladišti i po potrebi oslobađa žuč koja se proizvodi u jetri i učestvuje u varenju masti.
Ovaj organ nalazi se u gornjem desnom delu stomaka, odmah ispod jetre, i može biti dugačak od 7 do 10 centimetara i širok oko 3 centimetra.
Kada dođe se žučna kesa presavije, ona može biti jednostruko ili dvostruko presavijena, kada formira oblik latiničnog slova S.
Od kada se obavlja hirurško uklanjanje žučne kese 1882. godine, uočavane su različite varijacije žučne kese. One mogu da uključuju anomalije oblika, lokacije ili broja žučne kese.
Uvijena žučna kesa imati dva osnovna uzroka:
- Urođena anomalija
- Stečena anomalija
Urođena anomalija
Kada je reč o urođenoj presavijenoj žučnoj kesi, najčešći uzrok ovog stanja je urođena anomalije do koje dolazi u embrionalnom periodu.
Žučna kesa se razvija zajedno sa dvanaestopalačnim crevom, jetrom i žučnim putevima tokom četvrte nedelje, kada je fetus najosetljiviji.
U određenom broju slučajeva tokom razvoja žučne kese dolazi do njene savijenosti i promena u obliku, položaju, i dimenzijama, uzrokujući presavijenost.
Stečena anomalija
Drugi uzrok koji dovodi do presavijenosti žučne kese jeste deformacija do koje može doći tokom života, a koja može biti izazvana različitim uzrocima.
Oni uključuju druga medicinska stanja, određene životne navike i ponašanje osobe kod koje je došlo do presavijenosti žučne kese tokom života.
Neki od uzroka deformacije žučne kese i njenog presavijanja su:
- Promena veličine žučne kese, jetre ili desnog bubrega
- Atipična lokacija i položaj žučne kese koji dovodi do povećane pokretljivosti
- Podizanje teških predmeta
- Neuhranjenost ili gojaznost
- Iznenadni, nagli pokreti
- Sedentaran način života
- Gladovanje i prejedanje
Veoma je teško utvrditi koji je tačno od ovih uzroka doveo do savijanja žučne kese tokom života.
Kako ispraviti presavijenu zučnu kesu?
Ispravljanje žučne kese se ne obavlja hirurški niti lekovima, no u retkim slučajevima do toga može doći spontano.
Do spontanog ispravljanja žučne kese može doći u slučajevima kada je uzrok presavijene žučne kese neki od faktora poput neuhranjenosti, pa se vraćanjem telesne mase u zdrave okvire nekada i žučna kesa pomera i ispravlja.
Za procenu zdravstvenog status telesne mase BMI kalkulator može biti od koristi.
No, spontano ispravljanje ne treba očekivati niti se fokusirati na ispravljanje žučne kese. Umesto toga, pažnju je bolje usmeriti na navike i način ishrane koji su do ovog stanja doveli i njihovu korekciju.
Lečenje
Lečenje presavijene kese najčešće nije neophodno, osim u slučajevima kada ona izaziva tegobe.
Presavijena kesa smatra se benignom anatomskom anomalijom i nema klinički značaj.
Ipak, u ređim slučajevima kada ona izaziva simptome i tegobe koje su ranije pomenute, na raspolaganju su različiti načini lečenja.
Najčešće uz određene promene u ishrani i životnim navikama tegobe se mogu u potpunosti ukloniti, a nekada lekovi mogu biti uključeni u terapiju.
U retkim slučajevima moguća je i operacija žučne kese, no operacija presavijene žučne kese se po pravilu obavlja samo ukoliko su prisutna i druga stanja koja pogađaju žučnu kesu, poput kamena u žuči, infekcije i upale žuči ili žučnih kanala, tumora i slično.
Nakon operacije žučne kese mogu se javiti tegobe sa varenjem, u periodi privikavanja organizma na nedostatak žučne kese.
Tokom ovog perioda od velike pomoći može biti pridržavanje izmenjenog načina ishrane, a ishrana posle operacije žučne kese pre svega podrazumeva smanjenu unos masti.
U periodu oporavka posle operacije žuči fizička aktivnost mora biti značajno redukovana. O fizičkim aktivnostima posle operacije žučne kese govorili smo detaljno u članku posvećenom toj temi.
Malo je verovatno da će se žučna kesa ispraviti sama od sebe, no određeni prirodni lekovi i promene životnih navika mogu pomoći da se ne razviju tegobe ili da se one ublaže ili u potpunosti uklone.
One podrazumevaju pre svega pridržavanje zdravog režima ishrane, povećanje fizičke aktivnosti, adekvatno hidriranje i smanjenu konzumaciju alkohola.
Adekvatno hidriranje je veoma individualna stvar, ali smatra se da je oko 2.7 litara za žene dnevno, odnosno litar više za muškarce dovoljan dnevni unos tečnosti.
Kod osoba koje su neuhranjene ili gojazne, regulacija telesne mase može biti imati veliki uticaj na prisustvo i intenzitet tegoba.
Ishrana kod presavijene žučne kese
Problemi sa presavijenom žučnom kesom često se mogu držati pod kontrolom samo promenom načina ishrane.
Iako ne postoji specifična dijeta za žučnu kesu ili način ishrane koji će sigurno dovesti do poboljšanja, pridržavanje ishrane koja se bazira na biljnim, neprerađenim namirnicama može dovesti do olakšanja tegoba sa žučnom kesom.
To znači da bi u ishranu trebalo uvesti dosta voća i povrća, koje su bogate vitaminima i mineralima, ali dijetetskim vlaknima.
Osim toga, ishranu bi trebalo bazirati na integralnim žitaricama i izvorima proteina biljnog porekla, poput pasulja, sočiva, leblebija ili soje.
Ograničen unos nemasnih izvora proteina životinjskog porekla takođe je dobra alternativa.
Hranu bogatu trans mastima i zasićenim mastima trebalo bi zameniti dobrim izvorima masti, poput orašastih plodova, semenki, avokada i nekih vrsta ribe.
Dodatnu zaštitu i olakšanje tegobe mogu pružiti namirnice bogate vitaminom C, poput citrusnog voća, jagoda i bobičastog voća.
Kalcijum takođe igra važnu ulogu u lečenju i prevenciji bolesti žučne kese, a dobri izvori uključuju mlečne proizvode sa niskim sadržajem masti, lisnato povrće, semenke i orašaste plodove.
Treba imati u vidu da je intolerancija na laktozu jedna od najčešćih intolerancija na hranu, pa je važno da osobe koje pate od ovog stanja i izbegavaju mlečne proizvode kalcijum unesu iz drugih izvora.
Na kraju, istraživanja pokazuju da kafa može igrati ulogu u prevenciji i smanjenju rizika od nastajanja kamena u žuči, pa se preporučuje umerena konzumacija kafe.
Istovremeno, iz ishrane bi trebalo isključiti hrane bogate lošim mastima. Ovo podrazumeva potpuno isključivanje trans masti i redukovanje unosa zasićenih masti.
Pored toga, trebalo bi smanjiti unos prerađene hrane i rafinisanih ugljenih hidrata, poput belog hleba, šećera i sličnih namirnica.
Ovakav način ishrane neće doprineti olakšanju tegoba povezanih samo sa žučnom kesom, već će dovesti do unapređenja opšteg zdravlja i pomoći u prevenciji većine hroničnih bolesti.
Lekovi
U zavisnosti od prisutnih tegoba i dijagnoze, lečenje može uključivati i primenu lekova.
Najčešće su to lekovi koji se izdaju bez recepta a kojima se smanjuju simptomi i tegobe. Oni mogu uključivati:
- Analgetike
- Protivupalne lekove
- Lekove za opuštanje spazma
- Antibiotike
- Probiotike
Ispravljanje žučne kese lekovima nije moguće.
U slučaju da su simptomi duže prisutni, ne bi trebalo samoinicijativno koristiti lekove duži vremenski period.
Neke vrste lekova, poput ibuprofena, produženom upotrebom mogu dovesti do pojave čira na želucu, ili komplikacija kao što je pucanje čira na želucu ili pojava veoma intenzivnog bola u želucu.
Operacija
Kada se pomene operacija žučne kese, gotovo uvek se misli na njeno potpuno uklanjanje.
Ova procedura se naziva holecistektomija i najćešće se izvodi kako bi se rešile probleme izazvane pojavom kamena u žuči, odnosno napada žuči, kada se kamenje pokrene i blokira žučne puteve.
Druga stanja koja mogu zahtevati uklanjanje žučne kese su teške upale ili tumori.
Hirurška intervencija i vađenje žučne kese nije uobičajeno u slučajevima kada je žučna kesa presavijena, a u njoj se ne nalazi kamenje, no ukoliko su tegobe intenzivne ovo ponekada može biti rešenje problema.
Postoje dva načina uklanjanja žučne kese:
- Laparoskopski. Ovo je poželjna metoda, budući da je minimalno invanzivna, i obavlja se uz nekoliko malih rezova na stomaku.
- Otvorena operacija. Podrazumeva veliki rez na stomaku, i obavlja se u komplikovanim slučajevima kada je prisutna infekcija ili druge komplikacije.
Potpuni oporavak posle vađenja žučne kese može trajati do šest nedelja, a nakon inicijalnog privikavanja organizma na novonastalo stanje odnosno nedostatak žučne kese, pacijent može da se vrati normalnom načinu ishrane, uključujući i konzumaciju masti.
Žučna kesa je korisna za varenje, ali nije neophodna, a žuč proizvedena u jetri će direktno ići u creva bez zadržavanja u žučnoj kesi.
Tokom perioda navikavanja organizma na izostanak žučne kese mogući su problemi sa varenjem, poput nadimanja, dijareje, mučnine i slično.
Dijagnoza
Presavijena žučna kesa najčešće se otkriva ultrazvučnim ili drugim radiološkim pregledom.
Drugi radiološki testovi koji mogu da budu korišćeni za postavljanje dijagnoze presavijene žučne kese su CT ili magnetna rezonanca.
Ukoliko doktor sumnja na prisustvo infekcije mogu biti potrebne i analize krvi.
Veoma često presavijena žučna kesa otkriva se slučajno budući da ovo stanje retko izaziva tegobe.
Prevencija
Prevencija savijanja žučne kese praktično ne postoji, posebno kada je reč o urođenoj anomaliji.
Kada je reč o zdravlju žučne kese i sprečavanju formiranja kamena i drugih zdravstvenih problema povezanih sa ovim organom, kao mere prevencije savetuje se:
- Zdrava, izbalansirana ishrana bazirana na neprerađenim ili minimalno prerađenim namirnicama
- Održavanje zdrave telesne mase
- Redovna fizička aktivnost
- Izbegavanje preterane konzumacije alkohola
- Izbegavanje prevelikog unosa holesterola, od kog najčešće nastaje kamen u žučnoj kesi
Neka stanja poput dijabetesa tipa 1 ili 2, kao i visok nivo holesterola u krvi mogu povećati rizik od nastanka kamena u žuči, pa lečenje ovih primarnih stanja može dovesti do smanjenja rizika od razvoja kamena.
Zaključak
Presavijenost žučne kese smatra se benignom anatomskom anomalijom i u najvećem broju slučajeva ne izaziva tegobe i simptome.
Promenjen oblik, položaj ili presavijenost žučne kese može biti urođena ili stečena anomalija.
Iako to nije čest slučaj, presavijena žučna kesa može izazivati probleme sa varenjem usled smanjenog protoka ili lučenja žuči koja se luči u jetri a ima ulogu u varenju, pre svega varenju masti.
Ove tegobe mogu uključivati mučninu, nadimanje, probleme sa pražnjenjem creva i bol u gornjem desnom delu stomaka.
Lečenje obično podrazumeva promene načina ishrane i životnih navika, a u nekim slučajevima primena lekova može pomoći da se uklone tegobe.
U slučajevima prisustva kamenja u žučnoj kesi, infekcija, ozbiljnih tegoba koje se ne mogu tretirati na drugi način ili drugih bolesti žučne kese, presavijena žučna kesa može biti izvađena u hirurškoj proceduri koja se naziva holecistektomija.
