Lokalna anestezija u stomatologiji se izuzetno često koristi sa ciljem da privremeno spreči bol u određenom delu usta, zuba, desni ili vilice kako bi se obezbedila bezbolno obavljanje stomatološkog lečenja.
Davanje anestezije je uobičajeno kod najvećeg broja procedura, od popravke karijesa, preko lečenja ili vađenja zuba, operacija desni ili ugranje implanata.
Postoji nekoliko vrsta anestezije, no najčešće se koristi lokalna anestezija koje se injektira u desni.
U ovom članku bavimo se upotrebom anestezije u stomatologiji, sa posebnim akcentom na lokalnu anesteziju.
U nastavku ćemo objasniti šta je lokalna anestezija, kako se daje, koliko traje i objasniti potencijalne rizike i bezbednost upotrebe lokalne anestezije u trudnoći i tokom dojenja.
Šta je lokalna anestezija?
Lokalna anestezija je najčešći tip anestezije u stomatologiji, a koja se primenjuje lokalno, ubrizgavanjem na određeno mesto u ustima.
Dejstvo lokalne anestezije počinje za manje od deset minuta, nakon čega delovi usta, zuba, desni i vilice postaju utrnuti.
Tokom narednih nekoliko sati, koliko traje delovanje lokalne anestezije, pacijent ne oseća bol u utrnutom delu vilice, što omogućava da se sve potrebne stomatološke procedure obave potpuno bezbolno.
Lokalna anestezija koristi se za različite stomatološke tretmane, kao što su:
- Popravka karijesa, ugradnja ili promena plombi
- Vađenje zuba
- Terapija kanala korena zuba
- Ugradnja zubnih krunica
- Apikotomija
- Ugradnja zubnih implanata
Tokom dejstva lokalne anestezije pacijent je sve vreme budan i svestan.
Osim u formi injekcije, lokalni anestetici su dostupni i u obliku gela, kreme, masti, spreja ili flastera.
Osobe koje imaju izuzetno nisku toleranciju na bol ili izražen strah od igle i uboda igle, desni mogu najpre mogu biti anestezirane primenom lokalnog anestetika u formi gela ili spreja.
Pored toga, savremena tehnološka rešenja kao što je kompjuterizovana anestezija mogu smanjiti bol tokom davanja anestezije na najmanju moguću meru.
Ovo se postiže sporijim apliciranjem leka što praktično dovodi do ubrzigavanja u već blago sedirano tkivo, pa pacijent oseća samo blagu nelagodu tokom same punkcije, odnosno uboda igle.
Nakon što se obezbedi potpuno bezbolno ubrizgavanje leka injekcijom, pristupa se obezboljavanju područja u kom će biti obavljeni stomatološki zahvati.
Ovo je posebno često slučaj u dečjoj stomatologiji, kada je neophodno vađenje mlečnih zuba.
Vrste anestezije u stomatologiji
Pored pomenute lokalne anestezije koja se najčešće koristi u stomatologiji, postoje još dve vrste anestezija, a to su svesna sedacija i totalna anestezija.
Svaka vrsta dentalne anestezije koristi se za specifične svrhe kontrole bola.
Stomatolozi odlučuju koju od ovih vrsta anestezija je najbolje iskoristiti, u zavisnosti do različitih faktora kao što su vrsta procedure koja se obavlja, ličnih želja i potreba pacijenta, kao i medicinske istorije pacijenta.
Sedacija
Sedativi i anestezija se koriste iz različitih razloga.
Anestezija se, kao što je ranije objašnjeno, koristi za uklanjanje bola i nelagodnosti tokom trajanja stomatološke intervencije.
Sa druge strane, sedacija može pomoći u ublažavanju nervoze i anksioznosti tokom obavljanja stomatološke procedure, a može pomoći i da se pacijenti tokom zahvata ne kreću.
Postoje tri različita intenziteta sedacije:
- Blaga sedacija. Pacijent je svestan i može da odgovara na zahteve stomatologa.
- Umerena sedacija Pacijent je u stanju polusvesnosti.
- Duboka sedacija. Pacijent nije svestan svog okruženja i ne može da odgovori na stimulaciju i spoljne nadražaje.
Jedan od načina sediranja je upotreba azot oksida koji se inhalira, dok druge opcije podrazumevaju primenu leka u formi tableta.
Sedacija se obično primenjuje kod ljudi koji imaju izuzetno izražen strah ili fobiju od stomatologa, kod nesaradljivih pacijenata ili osoba sa posebnim potrebama.
Totalna anestezija
Opšta ili totalna anestezija dovodi do privremenog gubitka svesti, a ponekad se koristi za duže procedure ili u slučajevima kada pacijent ne može da toleriše stomatološki tretman pod lokalnom anestezijom ili sedacijom.
Totalna anestezija se nekada naziva i medicinski izazvana koma, a tokom njenog dejstva pacijent nije svestan, ne reaguje niti oseća bilo kakav bol.
Lek koji se koristi se najčešće inhalira ili primenjuje intravenozno.
Opšta anestezija se obično daje pacijentima u bolničkom ogruženju, koji moraju biti podvrgnuti invanzivnim oralnim operacijama.
One mogu da uključuju:
- Ekstenzivne koštane transplantate
- Korektivnu hirurgiju vilice
- Višestruko vađenje zuba
- Oralnu hirurgiju kancera
- Operaciju rascepa usne i nepca
Totalna anestezija se u stomatologiji primenjuje vrlo retko.
Nuspojave lokalne anestezije
Dentalna anestezija je uobičajen i siguran tretman, a neželjeni efekti i nuspojave su retke i do njih obično dolazi samo uz sedaciju ili opštu anesteziju.
Nuspojave lokalne anestezije izuzetno su retke.
Ipak, pre primene anestezije, stomatolog bi trebalo da bude upoznat sa svim pridruženim bolestima, eventualnim alergijama ili istorijom zloupotrebe alkohola, kako bi se rizik od neželjenih posledica i komplikacija sveo na minimum.
Neželjeni efekti stomatološke anestezije zavise od vrste korišćenog anestetika, a neki od mogućih nuspojava sa lekovima za sedaciju i opštu anesteziju uključuju:
- Mučninu ili povraćanje
- Glavobolju
- Znojenje ili drhtavicu
- Halucinacije ili konfuziju
- Nerazgovetan govor
- Suva usta ili bol u grlu
- Bol na mestu injekcije
- Vrtoglavicu
- Umor
Stanja kod kojih je potrebno obratiti dodatnu pažnju pre primene anestezije
U slučajevima prisustva određenih hroničnih bolesti ili stanja, pre primene anestezije neophodno je razgovarati sa stomatologom kako bi se izbegle komplikacije i šansa od pojave nuspojava svela na najmanju moguću meru.
Neke od situacija u kojima treba razmisliti da li je primena anestezije dobra opcija, i koje vrste leka koristiti, jesu trudnoća i dojenje, prisustvo određenih bolesti i medicinskih stanja, kao i kod osoba sa smetnjama u razvoju i starijih pacijenata.
Trudnoća
Hormonske promene tokom trudnoće mogu uticati na oralno zdravlje, a trudnički gingivitis koji dovodi do osetljivosti i krvarenja desni izuzetno je čest tokom drugog stanja.
Pored toga, različiti stomatološki problemi se mogu javiti i zahtevati lečenje, pa se postavlja opravdano pitanje da li je lokalna anestezija u trudnoći bezbedna.
Iako neki stomatolozi preporučuju da se sa lečenjem stanja koja nisu urgentna sačeka do drugog tromesečja trudnoće, prema svim do sada obavljenim studijama, primena lokalne anestezije u trudnoći je bezbedna.
Studija iz 2015. godine je potvrdila da lokalna anestezije ne povećava rizik od ranog porođaja niti izaziva bilo kakve neželjene posledice po fetus.
Tretmani koji su posmatrani u ovoj studiji uključivali su vađenje zuba, endodontski tretman i nadogradnju zuba.
Dojenje
Kada je reč o lokalnoj anesteziji i dojenju, nema dokaza o prelasku leka u majčino mleko, pa stoga nema razloga da se nakon anestezije ne nastavi sa dojenjem.
Sa druge strane, studije nisu pronašle ni dokaze o prekidu dojenja nakon upotrebe lokalnih anestetika.
Na kraju, dodavanje adrenalina anestetiku za smanjenje krvarenja možda može dovesti do povećane osetljivosti i razdražljivosti bebe, pa se upotreba adrenalina može smanjiti ili izbeći ukoliko je to moguće.
U svakom slučaju preporuka je da se stomatolog obavesti od činjenici da pacijentkinja doji, na osnovu čega će se odabrati najbolje rešenje obezboljavanja.
Deca, starije osobe i osobe sa posebnim potrebama
Deca i osobe sa posebnim potrebama zahtevaju pažljivu procenu vrste i količine anestetika koji su im potrebni.
Kod dece može biti neophodno prilagođavanje doze kako bi se izbegle neželjene reakcije.
Deca i odrasli sa posebnim potrebama mogu imati druge medicinske komplikacije koje povećavaju rizik od anestetika.
Na primer, jedna studija je pokazala da se neželjene reakcije na opštu anesteziju povezane sa disajnim putevima češće javljaju kod dece sa cerebralnom paralizom.
Starijim pacijentim sa određenim zdravstvenim problemima takođe može biti potrebno prilagođavanje doze i pažljivo praćenje tokom i nakon operacije.
Kod nekih starih osoba može doći do konfuzije ili problema sa pamćenjem nakon primene anestezije.
Pridružene bolesti
Problemi sa jetrom, bubrezima, plućima ili srcem zahtevaju poseban oprez kada je primena anestezija u pitanju.
Kod osoba kod kojih su prisutna stanja koja pogađaju ove organe može doći do sporijeg prestanka dejstva anestezije i izlučivanja leka, pa je važno pažljivo odrediti potrebnu dozu.
Pored toga, i određena neurološka oboljenja zahtevaju dodatni oprez.
Ako postoji istorija moždanog udara, Alchajmerove bolesti, Parkinsonove bolesti, bolesti štitne žlezde ili mentalnih bolesti, može postojati povećan rizik od primene opšte anestezije.
Druga medicinska stanja
U slučaju prisustva želudačne kile, vraćanja kiseline, infekcija, GERB-a, ili otvorenih rana u ustima, alergija ili upotrebe drugih lekova, neophodno je o tome obavestiti stomatologa.
Poovećan rizik od primene opšte anestezije prisutan je kod gojaznih osoba, osoba sa visokim krvnim pritiskom, hroničnom opstruktivnom bolesti pluća, ili osobama sa istorijom zlupotreba alkohola.
Lokalna anestezija i alkohol
Često se primećuje smanjena efikasnost opštih i lokalnih anestetika i lekova kod osoba koje zloupotrebljavaju alkohol.
Konzumiranje alkohola pre stomatološke procedure može povećati krvarenje tokom operacije i produžiti vreme zarastanja rane od zuba.
Budući da se anestezija u organizmu može zadržati do 24 časa od njene primene, preporuka je da se tokom ovog perioda u potpunosti izbegava konzumacija alkohola.
Konzumacija alkohola nakon anestezije takođe povećava rizik od komplikacija povezanih sa respiratornim sistemom.
Da li sme da se jede posle anestezije?
Primena lokalne anestezije sama po sebi nije razlog da pacijent nakon završenog tretmana ne konzumira hranu i piće, sa izuzetkom alkohola.
Ipak treba imati u vidu da je do prestanka dejstva anestezije, koje traje nekoliko sati, deo usta i vilice utrnut neosetljiv, pa su moguće povrede jezika i desni tokom žvakanja, nenamernim ujedanjem.
Ugradnja kompozitnog ispuna, odnosno bele plombe ili kompozitne fasete ili nadogradnje, takođe nije razlog da se uzdržava od konzumacije hrane.
Za razliku od amalgamskih plombi, nakon ugradnje bele plombe sme da se jede, budući da se ona gotovo trenutno vezuje za prirodni zub.
Nakon hirurških operacija oporavak je nešto duži i kompleksniji, pa je nakon njih veoma često potrebno birati samo mekanu, kašastu hranu, koja neće iritirati ili povrediti ranu.
Operacije koje se najčešće izvode u stomatologiji su vađenje umnjaka ili drugih zuba, ugradnja implanata, podizanje sinusa ili nadogadnja vilične kosti i druge.
U svakom slučaju, stomatolog će nakon operacije zuba dati sve potrebne savete i preporuke koje se tiču oporavka.
Ovo ponekada može uključivati i primenu antibiotika koji imaju ulogu da spreče pojavu infekcije nakon operacije.
Ukoliko se javi bol nakon popravke zuba ili hirurške intervencije, on se može tretirati lekovima protiv zubobolju, najčešće ibuprofenom.
Kako ubrzati prestanak dejstva anestezije nakon intervencije?
Lokalna anestezija traje nekoliko sati nakon intervencije, a pacijenti često žele da ubrzaju prestanak njenog delovanja, posebno kada su u pitanju lečenja zuba koja neće izazvati bol i nelagodu nakon samog tretmana, poput lečenja karijesa.
Neki od načina da se ovo postigne jeste primena hladnih obloga ili nežno masiranje dela koji je pod anestezijom, kako bi se poboljšala prokrvljenost te regije.
Iz istog razloga, blaga fizička aktivnost može u određenoj meri da doprinese da lek brže prestane da deluje i napusti područje u koje je apliciran.
Na kraju, izbegavanjem konzumacije alkohola i adekvatnim hidriranjem neće se produžiti efekat lokalne anestezije. Prema tabeli dnevnog unosa tečnosti, optimalni unos tečnosti je 2.7 litara za žene, i 3.7 litara za muškarce.
Kao što je prethodno objašnjeno, alkohol može dovesti do sporijeg izlučivanja primenjenog anestetika.
Zaključak
Lokalna anestezija za zub je siguran i efikasan način za uklanjanje bola i smanjenje straha i anksioznosti tokom uobičajenih stomatoloških tretmana i operacija.
Pored lokalne anestezije, svoju primenu u stomatologiji imaju i sedativi i opšta anestezija.
Pre primene bilo koje vrste anestezije važno je sa stomatologom podeliti informaciju o svim pridruženim bolestima, alergijama, lekovima koji su uzimaju i druge informacije koje mogu imati uticaja na izbor vrste i količine anestetika.
Lokalna anestezija je prema svim dostupnim podacima bezbedna za primenu tokom trudnoće i dojenja.
Nuspojave anestezije obično se javljaju nakon sedacije ili opšte anestezije, dok lokalna anestezija izuzetno retko izaziva bilo kakve posledice.
Trajanje lokalne anestezije je obično nekoliko sati.
Preporuka je da se 24 sata nakon primene anestezije u potpunosti izbegava upotreba alkohola kako bi se sprečile moguće neželjene reakcije.
