Pulpitis je zapaljenje zubne pulpe, tkiva koje se nalazi u šuplji zuba, odnosno unutar zuba, a sastoji od mekog vezivnog tkiva, nerava i krvnih sudova koji dovode krv u zub.
Osnovni simptomi pulpitisa su bol, otok i osetljivost, a do upale zubne pulpe najčešće dolazi usled bakterijske infekcije.
U ovom članku objasnićemo šta je pulpitis, koji su simptomi, uzroci i načini lečenja ovog stanja.
Šta je pulpitis?
U unutrašnjosti svakog zuba nalazi se zubna pulpa, koju čine meko vezivno tkiv, nervi i krvni sudovi koji imaju ulogu dopremanja krvi do ćelija zuba.
Pulpitis je zapaljenje pulpe, koje je obično praćeno bolom, otokom ili osetljivošću zuba, a istovremeno se može javiti u jednom ili više zuba.
Zapaljenje pulpe, u zavisnosti od uznapredovalosti, može da se javi u dva oblika:
- Reverzibilni pulpitis, kada je moguće spasiti pulpu, budući da je upala blaga
- Ireverzibilni pulpitis, odnosno nepovratni pulpitis, kod upale koja je takva da se pulpa više ne može spasiti
Reverzibilni pulpitis
Kod reverzibilnog pulpitisa prisutna je blaga upala, koja može da uzrokuje bol ili osetljivost zuba.
Osoba kod koje je prisutno ovo stanje može imati oštećenje zuba uzrokovano karijesom, ali ono obično nije duboko i ne dovodi do bakterijske infekcije pulpe.
Konstantna zubobolja obično nije prisutna u ovoj fazi, već se najčešće javlja bol zuba na dodir ili zagrižaj, posebno tokom jela slatke ili hladne hrane.
Budući da je pulpa zdrava, lečenjem je moguće sačuvati zub.
Ireverzibilni pulpitis
Nepovratni ili ireverzibilni pulpitis je teže stanje, koje nastaje kada se bakterijska infekcija proširi na nerv, a prisutna je i ozbiljna upala zubne pulpe.
Zapravo, nepovratni pulpitis je jedno o najčešćih razloga iz kojih se ljudi javljaju stomatologu.
Za razliku od reverzibilnog, ireverzibilni pulpitis može izazivati intenzivan, dugotrajan bol, koji ne mora biti povezan sa korišćenjem zuba.
Ovo stanje je često praćeno noćnom zuboboljom, kada se povećava prokrvljenost zuba usled ležećeg položaja, čime se povećava pritisak u zubu.
Ukoliko se ne leči, ireverzibilni pulpiti može dovesti do nekroze zuba, tj. odumiranja zubnog nerva. Nekroza zuba može biti uzrok pojave gnojne kese, odnosno periapikalnog ili zubnog apscesa.
Pored toga, nelečene infekcije mogu se proširiti i na druge delove zube i delove tela, uzrokujući ozbiljne komplikacije.
Simptomi
Oba oblika pulpitisa mogu uzrokovati zububulju, iako je ona obično ređa i blaža u slučaju reverzibilnog pulpitisa, i obično se javlja samo tokom jela.
Zubobolja kod nepovratnog pulpitisa je intenzivnija, i može se javiti nezavisno od jela, tokom dana ili noći.
Oba stanja mogu da prate simptomi koji uključuju:
- Bol, koji može biti oštar ili pulsirajući
- Osetljivost na slatku hladnu hranu i piće
- Osetljivost na hladnu ili vruću hranu i piće
- Upalu
Ireverzibilni pulpitis može izazvati i druge simptome kao što su:
- Groznica
- Neprijatan zadah ili gorak ukus u ustima
- Otok mekih tkiva usta
- Otečene limfne čvorove
Bol koji se javlja usled pulpitisa može se tretirati uobičajenim lekovima protiv zubobolje, najčešće iz grupe nesteroidnih antiinflamatornih lekova poput ibruprofena.
Uzroci
Najčešći uzrok pulpitisa je oštećenje zuba koje omogućava bakterijama da dođu u kontakt sa zubnom pulpom izazivajući infekciju. Ova oštećenja su obično posledica nelečenog karijesa.
Pored karijesa, drugi uzroci pulpitisa mogu da budu:
- Traume i povrede zuba
- Stiskanje i škrgutanje zubima
- Višestruke invanzivne stomatološke procedure
Pulpitis se najčešće najpre javlja u svom lakšem obliku, kada je još uvek moguće lečenje.
Ukoliko se ne leči i dozvoli se da zubna pulpa ostane upaljena duži vremenski period, pulpitis može preći u teži oblik i postati nepovratan, što može dovesti do odumiranja pulpe. Ovo stanje se naziva i mrtav zub.
Lečenje
Lečenje će zavisiti od toga da li je pulpitis reverzibilan ili ireverzibilan.
Kod reverzibilnog pulpitisa, bol i osetljivost zuba se povlače kada se izleči osnovni uzrok upale.
Najčešće su to oštećenja zuba poput karijesa ili loma zuba koji dovode do pulpitisa.
Kod lečenja karijesa, stomatolog uklanja oštećen deo zuba, koji se potom obično ispunjava plombom. Ređe, ukoliko je oštećenje značajno, može biti neophodna ugradnja krunice.
Kod polomljenog zuba, opcije njegove nadoknade i nadogradnje su različite i uključuju upotrebu kompozitnih faseta, livenih nadogradnja zuba, fiberglas i metalnih kočića, krunica i drugih rešenja.
Pulpi je potrebno određeno vreme da se oporavi od infekcije, pa je pojava bola nakon popravke zuba uobičajena, no on prolazi nekoliko dana do nekoliko nedelja od rešavanja uzroka iritacije.
Kada je reč o nepovratnom pulpitisu, oštećenje nerva je takvo da se više ne može izlečiti, a upala pulpe se ne može suzbiti antibioticima za upalu zuba ili stomatološkim procedurama.
Drugim rečima, pulpa će morati da bude uklonjena u tretmanu koji se naziva endodondski tretman ili terapija kanala korena zuba, odnosno lečenje zuba ili popularno vađenje živca. U pitanju su sinonimi koji opisuju istu procuduru.
Ukoliko lečenje zuba ne da željene rezultate, apikotomija može biti naredni korak, dok se kao poslednja opcija ostavlja vađenje zuba.
Kada je ekstrakcija zuba jedina opcija, uvek se preporučuje imedijatna nadoknada zuba, odnosno njegova nadoknada odmah po vađenju.
Zubni implanti predstavljaju idealno rešenje za nadoknadu zuba, a kao povoljnija alternativa može se izabrati i ugradnja zubnog mosta.
Prevencija
Osnovni vid prevencije najvećeg broja stomatoloških problema, uključujući i pulpitis, podrazumeva redovno i pravilno održavanje oralne higijene.
Ovo uključuje redovno pranje zuba mekanom četkicom, koristeći pastu za zube sa fluorom, u trajanju od dva minuta dva puta dnevno, kao i svakodnevno čišćenje interdentalnih prostora zubnim koncem.
Pored toga, redovne stomatološke kontrole tokom kojih će biti obavljeno temeljno čišćenje zuba i skidanje kamenca, ali i uočene sve promene na zubima u ranoj fazi, važan su deo očuvanja oralnog zdravlja.
Druge preporuke uključuju:
- Upotrebu irigatora za zube, što posebno može biti od koristi za osobe sa fiksnim protezama ili protetskim radovima
- Uobročavanje
- Ograničen unos slatkiša, posebno tečnih ili lepljivih koji oblažu celu površinu zuba
- Konzumaciju hrane bogate vlaknima
- Upotrebu tečnosti za ispiranje usta ili mućkanje ulja u ustima
- Nošenje štitnika za zube kod osoba koje pate od bruksizma ili se bave kontaktnim ili ekstremnim sportovima
Zaključak
Pulpitis predstavlja zapaljenje zubne pulpe, unutrašnjeg dela zuba.
U zavisnosti od uznapredovalosti upale, razlikuju se reverzibilni, kada je moguće izlečiti zubnu pulpu, i ireverzibilni pulpitis, kada se zubna pulpa više ne može izlečiti i sačuvati već je neophodno njeno uklanjanje, a u nekim slučajevima i vađenje zuba.
Osnovni simptomi pulpitisa su bol i osetljivost zuba, koji su obično blaži i ređi kod reverzibilnog pulpitisa i povezani su sa konzumacijom slatke, hladne ili vruće hrane.
Bol koji se javlja usled nepovratnog pulpitisa je obično intenzivniji i može se javiti bilo kada tokom dana ili noći.
Do pulpitisa najčešće dovode oštećenja zuba, bilo da su ona uzrokovana karijesom ili traumama i povredama zuba.
