Crni zubi mogu se pojaviti iz više razloga, kao što su karijes ili prebojavanje usled konzumacije različite hrane i pića.
Spoljašnji deo zuba, zubna gleđ, uobičajeno ima belu, sivkastu ili žućkastu boju zahvaljujući prisustvu kalcijuma.
Faktori koji utiču na to da zub potamni ili pocrni mogu biti spoljašnji ili unutrašnji.
Spoljašnji faktori uključuju oštećenja poput kamenca ili mrlja, dok unutrašnja oštećenja počinju u samom zubu i napreduju ka spolja.
U ovom članku objasnićemo koji su mogući uzroci da zub pocrni, kao i šta se može uraditi kako bi se zubu povratio dobar izgled.
Šta dovodi do crnog zuba?
Kao što je u uvodu objašnjeno, zub može da pocrni ili potamni usled spoljašnjih uzroka i faktora, ali i usled unutrašnjih faktora, odnosno određenih stanja i bolesti zuba i desni koji zatim dovode do promene boje zuba.
U nastavku slede najčešći uzroci javljanja crnog zuba ili tamnjenja i promene boje zuba.
Spoljašnji uzroci
Spoljašnji uzroci crnog zuba su oni koji dovode do tamnjenja zuba sa spoljne strane, poput kamenca, mrlja i prebojavanja.
Najčešći spoljašnji uzroci promene boje zuba uključuju:
- Oštećenje zubne gleđi
- Akumulaciju zubnog kamenca usled loše oralne higijene
- Konzumacija hrane i pića tamne boje, poput kafe, čaja, gaziranih napitaka i crnog vina
- Upotreba nekih vrsta lekova ili suplemenata, posebno onih koji sadrže jod
- Pušenje i korišćenje duvanskih proizvoda
- Krunice ili plombe na bazi srebrnog sulfida, amalgamske plombe
Unutrašnji uzroci
Za razliku od spoljašnjih faktora, kod kojih se promena boje zuba dešava delovanjem direktno na zubnu gleđ, unutrašnji uzroci podrazumevaju oštećenja unutar zuba, koja potom izazivaju promene na spoljašnjem sloju zuba, zubnoj gleđi.
Unutrašnji sloj zuba naziva se još i dentin.
Neki od unutrašnjih uzroka crnih zuba uključuju:
- Karijes
- Infekcije pulpe, unutrašnjeg sloja mekog tkiva zuba koji sadrži vezivna tkiva, nerve i krvne sudove
- Smrt zuba, stanje poznato i kao nekroza zuba ili mrtav zub
- Povrede zuba koje dovode do prekida ili slabljenja protoka krvi do zuba
- Uputrebu antibiotika tetraciklina
- Fluorozu zuba
Drugi simptomi
Kada je uzrok promenjene boje zuba spoljašnji faktor, drugi simptomi obično nisu prisutni.
Loše održavanje higijene zuba koje je čest uzrok potamnjivanja zuba, povećava rizik od akumulacije zubnog plaka i kamenca, što može dovesti do upale desni, gingivitisa.
Razlikovanje karijesa i kamenaca je važno, ali nije uvek jednostavno, budući da mogu izgledati slično, pa su redovne stomatološke kontrole neophodne.
Kada se desni upale mogu se javiti različiti simptomi kao što su crvenilo ili osetljivost desni, a najočigledniji i siguran znak da je upala prisutna je krvarenje desni tokom pranja zuba.
Osim što dovodi do nelagode povezane sa mekim tkivima usta, gingivitis može izazvati i promenu boje i osetljivost zuba.
Unutrašnji uzroci, odnosno različite bolesti i stanja koje pogađaju zube voema često mogu uzrokovati i druge tegobe.
One uključuju:
- Zubobolju
- Osetljivost i bol zuba na dodir ili žvakanje, ili hladno i toplo
- Pojavu parodontalnih džepova oko linije desni i povlačenje desni
- Groznicu
- Bol i otok lica
- Otok, bol, crvenilo ili krvarenje desni
Lečenje crnog zuba
Najbolji način da se povrati dobar izgled zubu, ili u nekim slučajevima uopšte sačuva zub od ispadanja ili vađenja, zavisi od uzroka koji je doveo do tamnjenja zuba.
Ukoliko je zub crn ili taman usled spoljašnjih faktora, temeljno profesionalno čišćenje zuba, koje uključuje i skidanje kamenca, osnovni je način da se unapredi izgled zuba.
U nekim slučajevima samo skidanje kamenca i peskiranje zuba nije dovoljno, pa se može pristupiti i ordinacijskom izbeljivanju zuba.
Ovaj način izbeljivanja podrazumeva upotrebu vodonik peroksida i znatno je sigurniji od upotrebe preparata za kućno izbeljivanje zuba.
Izbeljivanje zuba kod kuće nosi različite rizike, a pre svega rizik od oštećivanja zubne gleđi, odnosno erozije zuba.
Kada zub pocrni kao posledica stanja ili bolesti, najčešće je neophodno najpre zub izlečiti i otkloniti uzrok koji je do promene boje doveo, nakon čega se pristupa restauraciji i unapređenju izgleda zuba.
Uobičajene stomatološke procedure koje se obavljaju za lečenje crnog zuba obuhvataju:
- Plombe. Nakon uklanjanja oštećenog dela zuba, ovaj prostor se zatvara kompozitnim ispunom, odnosno plombom.
- Luminire i keramičke fasete. Luminiri i keramičke fasete su tanke keramičke ljuspice koje se vezuju za spoljašnji, vidljivi deo zuba. Luminiri su tanji, i ne zahtevaju brušenje zuba.
- Kompozitne fasete. Kompozitne fasete mogu se koristiti za nadogradnju polomljenog zuba.
- Krunice. U slučaju uznapredovalog karijesa ili većih povreda zuba, ugradnja plombe ili kompozitne fasete nije moguća, pa se nakon pripreme zuba brušenjem ugrađuje zubna krunica koja pokriva celu spoljašnju površinu zuba.
- Lečenje kanala korena zuba. Vađenje živca, odnosno endodondsko lečenje zuba, podrazumeva čišćenje unutrašnjosti zuba, čime se suzbija bakterijska infekcija, nakon čega se zub zatvara plombom ili krunicom.
Kod teških i uznapredovalih infekcija mogu biti neophodne i druge procedure, kao što su apikotomija ili čak vađenje zuba kao poslednja opcija kako bi se suzbila infekcija.
Sve stomatološke procedure obavljaju se u lokalnoj anesteziji i samim tim su bezbolne, a nakon prestanka dejstva anestezije terapija bola se može nastaviti uobičajenim lekovima za zubobolju.
U slučaju bakterijskih infekcija ili rizika od njihovog nastanka, u lečenje zuba mogu biti uključeni i antibiotici.
Vađenje zuba predstavlja poslednju opciju, kojoj se pribegava isključivo kada ni jedan način lečenja nije dao željene rezultate.
Nakon ekstrakcije zuba, važno je nadoknaditi izgubljen zub kako bi se izbegle moguće komplikacije, problemi sa žvakanjem, ali i sprečila razgradnja vilične kosti.
Pacijenti na raspolaganju imaju različite opcije za nadoknadu zuba, kao što su zubni implanti i mostovi.
Kako sprečiti da zub pocrni?
Osnovna preporuka za sprečavanje razvoja crnih zuba podrazumeva održavanje dobre oralne higijene.
Ovo podrazumeva redovno pranje zuba, dva puta dnevno u trajanju od dva minuta, korišćenjem mekane četkice za zube i paste za zube sa fluorom.
Pored toga, gotovo podjednako je važna svakodnevna upotreba konca za zube, interdentalnih četkica ili irigatora za zube.
Na ovaj način se mogu očistiti interdentalni prostori koji su teško dostupni za pranje četkicom za zube, što u velikoj meri poboljšava oralnu higijenu.
Rizik od pojave crnog zuba kako usled spoljašnjih faktora, tako i bolesti zuba, može se dodatno smanjiti redovnim korišćenjem tečnosti za ispiranje usta ili mućkanjem ulja.
Način ishrane i odabir namirnica i pića u velikoj meri može uticati na prebojavanje zuba, ali i nastanak i razvoj bolesti zuba.
Pre svega, važno je da se smanji grickanje, a posebno unos šećera i slatkiša. Uobročena, izbalansirana ishrana bazirana na neprerađenim namirnicama dovešće do unapređenja kako opšteg, tako i oralnog zdravlja.
Posebno štetne mogu biti namirnice koje se lepe za zube, i samim tim na zubima ostaju duži vremenski period dajući bakterijama i kiselinama više vremena da dovedu do oštećenja.
Promena boje zuba može se smanjiti ograničavanjem pušenja, konzumacije hrane i pića tamne boje, ili korišćenjem slamčice kod konzumacije kafe, čajeva ili gaziranih napitaka, kako bi se kontakt ovih napitala sa zubima gotovo u potpunosti izbegao.
Povećan unos hrana bogatih vlaknima može imati zaštitni efekat, budući da vlakna mogu pomoći da se uklone ostaci hrane, ali i sprečiti nastanak suvih usta kroz povećano lučenje pljuvačke.
Na kraju, ni jedna od ovih preporuka ne može zameniti redovne stomatološke preglede i profesionalno čišćenje zuba.
Čišćenje zuba i uklanjanje kamenca je jedan od osnovnih vidova prevencije razvoja karijesa i bolesti desni, a redovni pregledi omogućiće i da se sve eventualne promene uoče na samom početku, kada je lečenje najefikasnije i najmanje invanzivno.
Zaključak
Crni zubi mogu se javiti usled spoljašnjih i unutrašnjih faktora.
Drugim rečima, zub ili više zuba, mogu promeniti boju, potamneti ili pocrneti, usled prebojavanja i uticaja hrane, pića i loše oralne higijene, ali i kao posledica određenih stanja i bolesti zuba i desni.
U zavisnosti od uzroka promene boje zuba, zavisi i način lečenja i vraćanja prirodnog izgleda zubu.
Neki od dostupnih i čestih stomatoloških procedura kod terapije i lečenja crnih zuba uključuju skidanje kamenca, izbeljivanje zuba, popravku karijesa i ugradnju plombi, kao i restauraciju zuba korišćenjem faseta i krunica.
Prevencija pojave crnih zuba odnosi se pre svega na unapređenje oralne higijene, kao i izbegavanje određenih vrsta namirnica koje mogu dovesti do promene boje zuba.
